Dit vindt Zeikschrift van de anti-abortuswet in Alabama

In 1973 besloot het Hooggerechtshof van de VS dat een vrouw in het eerste trimester van haar zwangerschap het recht heeft om te kiezen voor een abortus. Deze wet staat bekend als 'Roe v. Wade'. Roe staat voor Jane Roe, een alleenstaande vrouw uit Dallas (Texas), wiens echte naam Norma McCorvey was. Henry Wade was de aanklager van Dallas County.

Sarah Weddington, een jonge advocate uit Austin (Texas) was destijds van mening dat de abortuswetgeving in Texas ongrondwettelijk was, in de zin dat ze een aanslag betekende op de privacyrechten van een vrouw. Sarah vertegenwoordigde Norma "Roe" McCrovery in haar rechtzaak Roe vs. Wade, die recht op arbortus mogelijk maakte in de VS.

Tekst loopt door onder afbeelding

Maar niet als het anno 2019 aan 25 republikeinse mannen in de staat Alabama ligt. Zij ondertekenden een wet die arbortus verbiedt en die over zes maanden in moet gaan. Abortus zal niet meer toegestaan zijn, tenzij de gezondheid van de toekomstige moeder gevaar loopt. De zwangerschap afbreken na een verkrachting of incest is moord en dus ook verboden.

Deze mannen beslissen wat vrouwen in Alabama met hun eigen lichaam mogen doen en nemen daar geen extra verantwoordelijkheid voor. Als in: betere (psychische) zorg voor vrouwen na een verkrachting. 

Tekst loopt door onder afbeelding.

Artsen in Alabama kunnen zodra de wet wordt bekrachtigd een celstraf krijgen van tien tot 99 jaar voor het uitvoeren van een abortus. Dit betekent dat vrouwen de abortus stiekem, illegaal en mogelijk op gevaarlijke wijze moeten ondergaan.

Alabama is overigens niet de enige staat waar ze pleiten voor een nieuwe abortuswet. Arkansas, Georgia, Kentucky, Mississippi, Missouri, Ohio en Utah zijn in gesprek over nieuwe anti-abortuswetten. Acht van de vijftig staten. 

We vroegen kenner van Amerikaans recht en politiek en mediacritcus Madeleijn van den Nieuwenhuizen (check haar account Zeikschrift) hoe het mogelijk is dat veel Amerikanen terug in de tijd willen gaan. 

Tekst loopt door onder afbeelding.

'Of je nou voor of tegen abortus bent, het betekent in elk geval minder zelfbeschikkingsrecht voor vrouwen. De ene groep beziet dat als ongerechtigheid, de ander als een (Gods) gegeven. Hoe dan ook staat als een wetenschappelijk bewezen paal boven water dat er een verband is tussen toegang tot abortus en een verhoogde participatie van vrouwen op de werkvloer (en daarmee meer economische onafhankelijkheid en, als je het verder trekt, sociale gelijkheid).

'Daarnaast is herhaaldelijk aangetoond dat een ban op abortus in de praktijk een flinke stijging betekent in illegale, gevaarlijke abortussen. Van breinaalden tot vaginale kokendwaterbaden tot geïmproviseerde ‘stofzuigers’. Dat zijn nare beelden om op te roepen, maar is wel de realiteit. 

'Bovendien bestaat deze voorgestelde wetgeving niet in een vacuüm; het zegt iets over het bredere politieke klimaat in Amerika. En het geldt als een herinnering dat verworven rechten - zoals zelfbeschikking en lichamelijke autonomie -geen in steen gebeiteld gegeven zijn, maar vooral ook politieke keuzes. Dat wil zeggen: burgers kiezen de politici die wetsvoorstellen doen en rechters aanstellen.

'Als hypothetisch gezien morgen vier Hogergerechtshofrechters komen te overlijden en Trump kans ziet om via het Congress vier conservatieve rechters te benoemen, dan is binnen korte tijd Roe vs. Wade geschiedenis.' 

Tekst loopt door onder afbeelding.

'Het raakt Afrikaans-Amerikaanse vrouwen wél disproportioneel zwaarder dan witte vrouwen. Statistieken laten zien dat zwarte vrouwen zo’n drie keer grotere kans hebben op een zeker moment abortus te plegen. Overigens worden de meeste abortussen wel door witte vrouwen gepleegd, want die groep is als geheel groter. 

'Die hogere kans kun je linken aan racisme, hoewel je daarvoor een paar stappen terug moet doen in de geschiedenis. De zwarte gemeenschap in de Verenigde Staten heeft, als gevolg van slavernij en een geschiedenis van socio-economische discriminatie, veel minder vermogen, inkomen en grondbezit dan de witte Amerikaan. Kort gezegd: er is meer armoede en minder stabiliteit in de levens van Afrikaans-Amerikanen. Zwarte vrouwen hebben als gevolg minder toegang tot anticonceptiemiddelen, worden jonger zwanger, en hebben minder economische middelen om af te reizen naar abortusklinieken of naar Staten waar het legaal is.

'Het wetsvoorstel is als zodanig dus niet racistisch, maar effectief gezien raken anti-abortus wetten zwarte vrouwen (en economisch minder bedeelde vrouwen in het algemeen) disproportioneel hard.'

Tekst loopt door onder afbeelding.

'De wet zal er hoogstwaarschijnlijk niet doorheen komen, en dat weten de betreffende wetgevers van Alabama ook. De Roe vs. Wade rechtzaak uit 1973 besloot dat een abortus is toegestaan tot het punt van foetale leefbaarheid buiten de baarmoeder.

'Waar de wetgevers echter op hopen, is dat wanneer de aanklacht tegen de wet het Hogergerechtshof van vandaag bereikt, er een uitspraak gedaan zal worden door de inmiddels conservatievere reeks zitten de rechters die knibbelt aan de richtlijnen van Roe vs. Wade.'

'Het Amerikaanse rechtssysteem werkt volgens precedenten. Dat betekent dat rechtzaken niet getoetst worden aan een wetboek, maar ten dele door te kijken naar de uitkomst van eerdere rechtzaken.

Hoe meer de gerechtelijke standaard (het precedent) rond abortus erodeert, vager wordt, hoe meer speelruimte lokale rechters hebben om de kwestie te interpreteren. De wetgevers in Alabama hopen dus vooral het Hooggerechtshof te bereiken en via die weg te morrelen aan de huidige standaard van Roe vs. Wade.

'Maar, dat gebeurt niet van de ene op de andere dag - dit zijn lange processen en we moeten dit niet behandelen alsof die wet er doorheen is.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Meer dan negentig procent van de abortussen in Amerika vinden in of vóór de dertiende week. Op zijn vroegst kan een foetus overleven buiten de baarmoeder vanaf de twintigste week, en die kans is extreem klein tot de vijfentwintigste week. Dus is het ook belangrijk om een filosofische discussie te hebben over waar onze pro- of anti-abortus standpunten vandaan komen.

'Je kunt bijvoorbeeld pro-abortus zijn, maar onderling flink van mening verschillen over tot welke week dat mogelijk zou moeten zijn. Wanneer zien we een foetus als mens? Wanneer ontstijgt het recht van die foetus om te leven het recht van de vrouw tot zelfbeschikking?

'Je kunt bijvoorbeeld zeggen: Wanneer het buiten de baarmoeder kan voortleven, moet het niet geaborteerd kunnen worden. Maar technologie wordt steeds beter - wat als we over een paar jaar het groeiproces van een foetus al na, zeg, de twaalfde week buiten de baarmoeder zouden kunnen voltooien? Gaan we dan ook de Nederlandse wet van 24 weken aanpassen?

'We kunnen als Nederlanders boos naar Alabama kijken, en ook ik vind het een kwaadaardig hard wetsvoorstel, maar we moeten niet vergeten dat onze eigen positie over de kwestie ook filosofisch complex is.

'Zij die pro-abortus zijn en erg schrikken van Alabama zou ik dan ook vooral aanraden om te Googelen en Youtuben naar de wetenschappelijke en filosofische argumenten over abortus. Kijk filmpjes, lees artikelen. Want wil je je standpunt in discussies met anti-abortusmensen goed kunnen verdedigen, dan moet je met argumenten kunnen komen die dieper gaan dan het zinnetje “Een vrouw moet kunnen beslissen over haar eigen lichaam.”

'Jij vindt zelf immers waarschijnlijk ook dat er een verschil is tussen het aborteren van foetusweefsel van 8 weken en een, zeg, zeven maanden oude foetus. Waar zit hem dat verschil in? Bevraag jezelf, bevraag elkaar, en durf te luisteren naar meningen waar je in de eerste instantie misschien van schrikt, zo werken discussies over dit soort moeilijke onderwerpen in een democratie.

'Tot slot is het ook belangrijk te noemen dat - hoewel de abortuswet voor het overgrote deel vrouwenlichamen aangaat - er ook transgender mannen (met baarmoeders) zijn die met deze wet hun lichamelijke autonomie ingeperkt zouden zien. Transgender mensen zijn sowieso, met name onder Trump, een erg kwetsbare groep juridisch gezien.'

Tekst loopt door onder afbeelding.

'Als je in gelijkheid van mensen geloofd, dat wil zeggen in sociale gelijkwaardigheid en het recht op gelijke behandeling, dan ben je per definitie feminist en anti-racist. Of je daar naar handelt is natuurlijk een tweede, en of je je er actief voor inzet een derde.

'Ik vind het belangrijk me uit te spreken over ongelijkheid, de werkingen ervan te onderzoeken en te bevragen, omdat ik dat voel als morele plicht, omdat het me wakker houdt en omdat het je enorm veel leert over de werking van macht, politiek en de menselijke psyche. Alleen door dingen te onderzoeken kunnen we ze doorgronden, en alleen door dingen te doorgronden kunnen we ze veranderen.'