'Saoedi-Arabië wil niet op het Westen lijken'

De jonge kroonprins van Saoedi-Arabië Mohammed bin Salman (32) voert hervormingen in, zet zich in om islamitisch extremisme terug te dringen en bestrijdt corruptie. Deze maatregelen wil hij doorvoeren in een land dat bekend staat om zijn traditionele islamitische cultuur, steekpenningen en gewichtige positie in het Midden-Oosten. De BBC-serie House of Saud schetst een beeld hoe Saoedi-Arabië omgaat met deze veranderingen. Onder de titel Huis van Saoed wordt de serie uitgezonden door Human.

Ik heb samen met researcher Anki Witte de 2Doc: Inzake Saoedi-Arabië gemaakt over Saoedi-Arabië. Een documentaire over onder andere het Nederlandse bouwbedrijf Ballast Nedam dat smeergeld zou hebben betaald aan leden van het Saoedische koninklijke huis. Die uitzending is klaarblijkelijk op YouTube terechtgekomen. De BBC kwam het filmpje tijdens hun research voor House of Saud tegen. Ze hebben onze documentaire zelf vertaald naar het Engels. Vervolgens zochten ze contact met mij en zijn ze naar Nederland gekomen om me te interviewen en om te filmen. Waarom ze onze 2Doc niet hebben aangekocht? Documentairemakers nemen nu eenmaal het liefste zelf op. Bovendien beweerden wij nogal wat: dat de koning van Saoedi-Arabië open stond voor smeergeld. Wij wisten dat dit in het dossier van de fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) stond. Dus voelden we ons zeker genoeg om het uit te zenden. De Britse collega's hadden dat dossier niet, en durfden die bewering dus niet voor hun eigen rekening te nemen. Ze verscholen zich in die zin een beetje achter mij.

We vroegen destijds een visum aan om het land te bezoeken. Hier hebben we niks meer over gehoord. Dat bleek typerend voor de hele research: Er werd nooit ‘nee’ gezegd. Je hoort gewoon niks meer. Uit beleefdheid durven de Saoediërs geen nee te zeggen.
We probeerden onderzoek te doen naar de Saoedische financiering van Nederlandse moskeeën, maar ook dit ging moeizaam. Er werd niet teruggebeld vanuit moskeebesturen en er werd niet gereageerd op e-mails. Wat de reden is weet ik niet, maar het viel me op. Bovendien interviewden we vier Saoedische studenten in Nederland. We beloofden ze alle vier om hen eerst de uitzending te laten zien. Alle vier hebben we ze uit de documentaire moeten knippen omdat ze toch geen toestemming gaven. Ze waren bang om henzelf en hun familie in de problemen te brengen vanwege de kritische toon van de documentaire.

Het is een wereld op zich. Eén van de weinige landen van de wereld waar de Koran de wet is. Het is streng islamitisch en het koningshuis heeft het voor het zeggen, al worden er wel schijnverkiezingen gehouden. Saoedi-Arabië kenmerkt zich tevens als een gebied waar vrouwen weinig in te brengen hebben en wat rijk is geworden door de oliehandel. De olie raakt echter op. Daarom wil kroonprins Mohammed bin Salman het land minder afhankelijk maken van de enige inkomstenbron. Verder is het zijn ambitie om vrouwen meer rechten en zeggenschap te geven. Saoedi-Arabië heeft een relatief jonge bevolking. De jonge Saoediërs kijken op Twitter en Facebook en zien hoe het eraan toegaat in de westerse wereld. Sommigen van hen studeren in Nederland, waardoor ze het liberale gedachtegoed mee terug nemen naar het thuisland.

Dat bestaat naast elkaar. Vrouwen toelaten in bioscopen is een begin. Als je vermoedt dat de machthebbers hervormen om op Europese landen of de VS te lijken, dan heb je het mis. Ze willen niet op het Westen lijken, dat is voor hen geen ideaalbeeld. De westerse wereld staat voor homoseksualiteit, drugsgebruik, immigratie en ontkerkelijking. Het is in hun ogen Sodom en Gomorra. De hervormingen worden vooral ingevoerd om de jonge bevolking te pleasen. Saoedische studenten in Nederland zien bijvoorbeeld dat vrouwen hier wel autorijden en dat dit goed gaat. Die kruisbestuiving tussen het Midden-Oosten en het Westen kan Mohammed bin Salman niet negeren.

De relatie tussen het Westen en Saoedi-Arabië is vrij ambivalent. Ze moeten met Saoedi-Arabië zaken doen vanwege de olie. Daarnaast schenken de Saoediërs veel geld aan moskeeën, ook in Nederland. Zij delen met Nederland welke moskeeën er geld ontvangen, wat fijne informatie is voor ons.
Nog essentiëler is het feit dat Saoedi-Arabië een belangrijke speler in het Midden-Oosten is. Ze zijn belangrijk voor het vredesproces in Syrië. We moeten dus gewoon met ze dealen, ondanks de mensenrechtenschendingen daar.