'We moeten voortdurend waken over onze vrijheid'

‘Er zijn ontzettend veel vrijheden in de wet verankerd. We zijn vrij om onze mening te geven, onze eigen religie te hebben en nog veel meer. In die zin zijn we vrijer dan veel andere samenlevingen. Maar de wet is niet altijd genoeg: ook onze sociale omgeving oefent vaak druk op ons uit en kan ons daarmee beperken in onze vrijheid.’

‘Bovendien er zijn veel kwesties die op gespannen voet staan met onze vrijheid. Een voorbeeld is natuurlijk het vraagstuk rondom terrorisme en veiligheid. Onze poging om het risico op aanslagen te minimaliseren, brengt onze privacy in het geding. Tegelijkertijd is veiligheid óók een vorm van vrijheid. De strijd tegen terrorisme laat dus zien hoe twee vrijheden met elkaar kunnen botsen, zodat je keuzes moet maken tussen de vrijheid van de een en die van de ander. Voortdurende waakzaamheid is daarom nodig.’

‘We moeten het ook hebben over de verdeling van de vrijheid. Gelijke vrijheid kan alleen bestaan als iedereen gelijke kansen heeft in het leven. En dat vereist een goed onderwijssysteem. Op dit moment zijn daar allerlei discussies over, in zowel het basis- en middelbaar- als het hoger onderwijs. De vraag die wordt gesteld, is: Bieden de verschillende vormen van onderwijs wel de uiterste mogelijkheden? En dat is lang niet altijd het geval. Onderwijs is voor mensen de katalysator om een autonoom leven te kunnen leiden. Om je leven in te kunnen richten heb je namelijk bepaalde capaciteiten, training en kijk op de wereld nodig. Dat gaat niet vanzelf.'

'Ten eerste kraakt het systeem onder de hoge werkdruk, dus die moet omlaag. Daarnaast moet de waardering van het beroep van docent omhoog. Dat heeft ook met beloning te maken. Ten slotte zeggen we heel veel aandacht voor het individu te hebben, maar dat is lang niet altijd het geval. De groepen zijn groot, dus onderwijzers hebben geen tijd om elk kind individuele aandacht te geven en op het juiste niveau te bedienen. Het lukt nog niet om het maximale uit iedere leerling te halen. Daar is veel ruimte voor verbetering.'

‘Eigenlijk gaan bijna alle politieke kwesties direct of indirect over vrijheid, omdat het gaat over het waarborgen van ons vermogen om te leven hoe we willen. Gedegen onderwijs, gezondheidszorg veiligheid zijn daar allemaal voor nodig. Al deze kwesties gaan over het organiseren van de vermogens van mensen om te leven zoals zij willen.’

‘Vrijheid hangt nauw samen met allerlei vermogens of mogelijkheden. Bijvoorbeeld het vermogen om je te oriënteren, om als achttienjarige te kiezen wat je wilt studeren of om zelfbewust om te gaan met liefdes- en seksrelaties. Dat laatste vermogen is ook waar het om draait in de #metoo-discussie. Het gaat over hoe mannen en vrouwen op een gezonde, vrije manier met elkaar om kunnen gaan, in plaats van onder dwang. Zo’n campagne kan die vermogens van mensen versterken en ze zelfbewuster maken over hun vrijheidsrechten en waar ze nee kunnen zeggen.’