Hier stopt journalistiek en begint activisme

Een gesprek over de rol van journalistiek met Marc Josten, hoofdredacteur van Human. 'Het is aan politici en bestuurders om met de journalistieke bevindingen in de hand het beleid te veranderen, niet aan mij.'

‘Het is goed dat erover gediscussieerd wordt, alleen vind ik dat het nu te zwart-wit wordt neergezet. Alsof er maar twee smaken bestaan: die van de zogenoemd neutrale journalist en die van de activistische journalist die bij wijze van spreken bij het lichtste gevoel van onvrede met een spandoek naar de Dam trekt. Daar tussen bestaan veel grijstinten.’

‘De journalistiek is een huis met veel kamers en ik vind dat duizend bloemen moeten bloeien. Zelf geloof ik niet in ‘neutrale journalistiek’, wel in ‘objectieve journalistiek’. Daarmee bedoel ik: met je onderwerpkeuze laat je al zien dat je niet neutraal bent. Een journalist van de EO zal eerder geneigd zijn om de misstanden van een abortuskliniek onderzoeken, een journalist van de Telegraaf misbruik van de asielprocedure, een van de Volkskrant milieucriminaliteit. Dat is een vorm van selectie die je met een beetje fantasie ook ‘activistisch’ kunt noemen. Maar na deze keuze komt wat mij betreft de objectieve fase. Als je eenmaal je onderwerp hebt bepaald, hoor je zo onbevooroordeeld mogelijk je onderwerp tegemoet te treden. Als een chirurg die het niet uitmaakt wie zij onder haar laken heeft: een crimineel of een filantroop. Ook als je iets of iemand onsympathiek vindt, moet je benadering fair en gebalanceerd zijn. Mocht je uiteindelijk met jouw integer uitgevoerde onderzoek op een ferme misstand stuiten, dan kan er een fase volgen die sommigen ook wel als activistisch zullen beschouwen: je laat het onderwerp niet meer los. Of het nu om falend beleid inzake armoede, het klimaat of grensbewaking gaat.’

‘Ik zie het als mijn taak als journalist om grote dossiers structureel en kritisch te volgen - op het hinderlijke toe af - om mogelijke misstanden bloot te leggen en de structuren erachter te ontdekken. Met als hoogste doel: bewustwording bij het publiek en bij beleidsbepalers te bewerkstelligen. Als dat lukt, en dat is zeker niet altijd het geval, dan maken we mijns inziens onze journalistieke missie waar.’

‘Dat is een kwestie van woorden. Ik noem het geen activisme, ik noem dat de werkwijze van de diepgravende onderzoeksjournalistiek: het structureel volgen van een belangrijk onderwerp. Maar als iemand anders dat activisme noemt, dan slaap ik daar geen uur minder van. Alleen: voor mij houdt mijn journalistieke werk precies híer op: bij dat niet loslaten, en bij dat structureel volgen. Het is vervolgens aan politici en bestuurders om met de journalistieke bevindingen in de hand het beleid te veranderen, niet aan mij. Dan zou ik op hun stoel gaan zitten, en dat zie ik niet als mijn taak. Dat zou een vorm van activisme zijn die mij niet past.’