Kroniek van een Mythe

Het legendarische verhaal van ‘Hiroshima pilot’ Claude Eatherly

Claude Eatherly werd in de jaren tachtig een held voor de Europese vredesbeweging als de man die de eerste atoombom op Hiroshima gooide en daar spijt van kreeg. Dat klopte niet helemaal - hij was niet degene die de bom gooide - maar het was ook geen leugen.

Interview met de maker

In Parel Radio sprak Stef Visjager uitgebreid met maker Kees Vlaanderen, die in 1995 Kroniek Van Een Mythe maakte. Luister het eerste deel van Kroniek Van Een Mythe en luister (vanaf minuut 51:50) het interview dat Stef Visjager met Kees Vlaanderen had. 

Luister bij NPO Radio 1 →

Niels Bohr maakte onderscheid tussen oppervlakkige en diepe waarheden. 'Een oppervlakkige waarheid,' zei de grondlegger van de kwantummechanica, 'is een waarheid waarvan het tegendeel niet waar is. Maar een diepe waarheid is een waarheid waarvan het tegendeel ook waar is.'

Over het legendarische leven van Claude Eatherly zijn veel verhalen verteld. Was hij de vredesduif, die gek werd van schuld over de verwoesting die hij aanrichtte? Was hij een oorlogsslachtoffer, die zijn leven gaf voor zijn land om bij terugkeer te worden uitgekotst? Of was hij een pokerface die koste wat kost in de spotlights wilde staan?

In de klassieker Kroniek van een Mythe bezoeken Kees van den Bosch en Kees Vlaanderen alle bemanningsleden van de Straight Flush in alle uithoeken van de VS; vinden ze tapes van een ‘lunacyhearing’ over de geestelijke vermogens van hun held en horen ze Japanse overlevenden, die de piloot die tot inkeer kwam bezochten. In drie afleveringen vertellen ze drie keer een ander verhaal – zonder ooit te liegen of bedriegen. Drie keer de waarheid, niets dan de waarheid.

Het oorlogsslachtoffer - deel 1

Volgens zijn broer Joe was Claude een oorlogsslachtoffer: "He was a victim of the war. Gave everything he could. Suffered the aftermath of it."

Claude wordt op 2 oktober 1918 geboren in Texas om een 'good christian life' te leiden en de naam Eatherly hoog te houden. Met het bombardement op Pearl Harbour breekt ook voor de Verenigde Staten, dat zint op wraak, de oorlog uit. In 1939 treedt Claude in dienst bij de Airforce en wordt geselecteerd voor een bijzondere missie. Na een jaar trainen boven de zoutvlaktes van Utah, komen Eatherly en zijn crew begin 1945 aan op Tinian Island in de Stille Zuidzee. Vijf maanden later, op 6 augustus, helpt hij geschiedenis schrijven met de eerste atoombom, die valt op Hiroshima.

Na de oorlog wordt Eatherly eervol, maar tegen zijn zin, uit het leger ontslagen en voor de burgerluchtvaart is ‘the best pilot ever’ te roekeloos. Hij heeft alles gegeven voor zijn land, maar wordt als vuil aan de kant gezet. Hij raakt op drift, pleegt roofovervallen, maar laat de buit op de toonbank achter. "I feel sorry for the man," zegt zijn maat Jack Bivans. "Many people took advantage of him, and he of them. It was a two-way street.”

De Morele Held - deel 2

Eatherly en de Duits-joodse filosoof Günther Anders schrijven elkaar lange tijd brieven. Tijdens de oorlog verloor Anders het grootste deel van zijn familie. Na de oorlog werd hij een van de grote denkers achter de vredesbeweging die zich tegen kernwapens verzette. Günther Anders beschouwt Eatherly als een morele held, omdat hij de eerste en enige man in deze eeuw van technologische massamoord is, die de verantwoordelijkheid voor zijn acties durft te aanvaarden. Eatherly wordt in Europa en zelfs ook in Japan op handen gedragen als een ‘moral hero’.

De verschrikkelijke nachtmerries die Eatherly kwellen zijn te wijten aan zijn schuldgevoelens over de bom die zoveel levens had geëist. Zijn gedrag is gestoord met zinloze roofovervallen zonder buit en slachtoffers. Gaandeweg wordt duidelijk wat Eatherly zoekt: straf. Maar in plaats daarvan wordt hij onderworpen aan een 'lunacy hearing', waarin een rechtbankjury moet beslissen of hij gek is of niet. Claude Eatherly wordt in een militair hospitaal in Waco geplaatst en ondergaat er ernstige shocktherapieën.

De pokerface - deel 3

Of is het waargebeurde verhaal over Claude Eatherly dat van de man met de vele namen en gezichten: Robert, Bob, Buck, Skipper, Claude en Eatherly? De man met het pokerface. "He had a blank expression that never changed. You couldn’t guess his hand." Aldus Kenny Wey, de maat waarmee Eatherly het langste vloog.

Claude Eatherly is niet van plan genoegen te nemen met de marginale rol die de geschiedenis voor hem in petto heeft. "If you eat caviar long enough and they take it from you, you're not to happy. I think he sort of took the other end of the stick."

Eatherly zoekt aandacht, en aandacht krijgt hij. Van politie, justitie en geheime diensten voor zijn betrokkenheid bij een geheime bomaanslag op Havana, voor het vervalsen van cheques en voor zijn zinloze overvallen op winkels en postkantoren. Van psychiaters na zelfmoordpogingen, en uiteindelijk van journalisten, filmmakers, schrijvers en filosofen. De pokerface die zichzelf liet zien als een vredesboodschapper wordt eindelijk ontmaskerd. "All those idiots over in Europe! He was no peacenick!" Of toch?

In 1978 overlijdt Claude R. Eatherly aan de keelkanker die hem de laatste jaren van zijn leven het zwijgen heeft opgelegd. Hij wordt met militaire eer begraven op de Veterans Graveyard in Houston. Journalist Ray Bell herinnert zich nog het persbericht van één van de grootste persbureaus: “They said the ‘Hiroshima pilot’ had died! That was United Press! The myth remained untill the day he died."

Rolverdeling

Huib Broos
Fred van der Hilst
Dirk Groeneveld
Hidde Maas
Joop Keesmaat
Aat Ceelen
Han Kerckhoffs
Theo Pont
Ton Lensink
Eelco Vellema

Auteurs

Kees van den Bosch en Kees Vlaanderen

Regie

Kees Vlaanderen

Hoorspel Kroniek van een mythe is uitgezonden in september 1995 door HUMAN (voorheen Humanistische Omroep).

Crew Straight Flush

Crew Straight Flush

Geknield van links naar rechts: Sgt. Jack Bivans, asst. Ingenieur; SGT. Gillen Nicely – Tail gunner; Sgt. Pasquale Baldasaro – Radio-operator; Lt. Eugene Grennan – Fight engeneer;
Staand van links naar rechts: Maj. Claude Eatherly – Aircraft commander; Lt. Ira Weatherly – Copilot; Lt. Frank Wey – Bombardier; Capt. Francis Thornhill – Navigator; Sgt Albert Barsumian – Radaroperator.