'Holwerd aan Zee' ligt op koers

Kijk hier de documentaire Holwerd aan zee. 

Langzaam maar zeker druppelen de mensen de zaal in Pakhuis de Zwijger binnen. Blijkbaar zijn er meer mensen dan verwacht, want er worden stoelen bijgezet. Vol afwachting kijkt het publiek naar het scherm voorin de zaal, waar straks de documentaire Holwerd aan zee  wordt vertoond. Pakhuis de Zwijger legt de lat hoog; Holwerd aan Zee  wordt geïntroduceerd als “het meest spectaculaire burgerinitiatief dat we zijn tegengekomen”.

Spectaculair is het zeker. Een zeedijk doorbreken en maar liefst zestig miljoen euro bij elkaar sprokkelen. Maar de initiatiefnemers, Marco Verbeek, Hessel Hiddema, Theo Broersma en Jan Zijlstra, zijn positief.

‘We zijn op de goede weg,' zegt Jan Zijlstra in het nagesprek. ‘We zijn druk bezig met een projectorganisatie bouwen. Financieel zitten we ook op koers, dus dat zou betekenen dat eind dit jaar de financiën rond zijn. Daarna kunnen we ons echt gaan richten op de uitvoer van het plan, dus bijvoorbeeld vergunningen aanvragen.’

Voor zo'n project als Holwerd aan Zee moet je wel een lange adem hebben. Het idee begint al in 2013. In die tijd worden veel plannen gemaakt om de krimp in het gebied aan te pakken. Uiteindelijk komen de vier mannen, die allen in het dorp wonen, bij elkaar terecht. Wat als ze de zeedijk openbreken?

Vanaf dan is het plan constant in beweging. ‘Je moet niet zeggen: “Dit willen wij”,’ zegt Theo Broersma. ‘Je moet zeggen: “Dit is een plan. Hoe zouden jullie het doen?” En als die partij tegenover je dan suggesties heeft, dan ga je weer terug en probeer je dat in het plan te verwerken. Dus alle partijen zagen ook hun eigen stukje terug in het plan.’

Ook wordt het plan steeds groter, want die zestig miljoen is alleen nog maar voor fase één. ‘Bij fase twee willen we de vaart die naar Dokkum loopt breder en dieper maken,’ legt Verbeek uit. ‘Zodat ze ook daar verbinding met de zee krijgen. Zo leg je heel Noord-Oost Friesland aan zee.’

Als de mannen met Holwerd aan Zee  bij de Waddenvereniging aankloppen, is die partij meteen enthousiast. Arjan Berkhuysen is dan directeur van de Waddenvereniging. ‘Wij willen de dynamische natuur terug, die je krijgt met het eb en vloed van de Waddenzee,’ zegt hij in het Pakhuis. ‘Veel dieren en planten gedijen daar goed op. Met al onze dijken en dammen hebben we dat compleet verknald. Wij waren dus al bezig met de vraag hoe je die dynamiek terug krijgt, en toen kwamen zij met hun plan.

‘Fase twee is dus fantastisch. We willen eigenlijk een verbinding met de Friese Meren. Dan krijg je rijkdom en leven terug. Wat mooi is aan dit project, is dat de mensen in het gebied nu zelf zeggen: “We willen die natuur van de Waddenzee omarmen.” Daar zit voor ons veel waarde in, dat we op een andere manier met de natuur om gaan.’

Schuilen er ook gevaren? Jouke Velstra noemt het wel een risico als je de zee naar binnen haalt en verbindt met de omgeving. Velstra is hydroloog, en directeur en adviseur bij adviesbureau Acacia Water. ‘Er heerst wel angst voor wat het plan gaat betekenen. De kustzone staat onder druk door verzilting. Zeker iets verder landinwaarts is dat gevaar groter. Daar zit het zout op twee of drie meter diepte.

Maar volgens Velstra moet er sowieso iets gebeuren om de landbouw te redden. ‘Dit is ook een mooie kans om te kijken hoe je met verzilting om moet gaan. Deze plek wordt aan de ene kant een voorbeeld hoe je verzilting tegen kunt gaan, en aan de andere kant een voorbeeld voor hoe je mee kunt bewegen.'

Het immense plan betrekt dus veel partijen, en overstijgt het dorpje aan de kust. ‘Holwerd aan Zee  gaat niet alleen over Holwerd, maar over heel de regio,’ zegt Verbeek. ‘De burgemeester verwoorde het mooi: “Als het regent in Holwerd, drupt het in de dorpen ernaast.” Het gaat zeker niet alleen om Holwerd.’

Hoe het deze vier mannen lukt om zo’n groot project van de grond te krijgen? ‘Je moet knettergek zijn en doorzettingsvermogen hebben,' zegt Verbeek. 'En de wisselwerking tussen ons vieren werkt heel goed.'

Wat ook helpt is dat Zijlstra een ambtenaar bij de gemeente is, benadrukt Erzsi Meerstra de Haan, die aanschuift bij het gesprek. Ze is werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen en deed onderzoek naar burgerinitiatieven. ‘Je krijgt dan een koppeling tussse de systeemwereld en de beleefwereld. Die moet je met elkaar verenigen. Je hebt elkaar nodig.'

‘We maken elkaar compleet,’ zegt Hessel Hiddema. ‘We komen uit verschillende vakgebieden. En het blijkt ideaal om het zo te doen. Het klikt gewoon. Van te voren hadden we dat niet bedacht.’

Wat ze van te voren ook niet hadden bedacht, was dat kunst een rol kon spelen, zo bijkt uit de documentaire. Tot werd uitgelegd dat dat een hoop bezoekers kan opleveren. En dus werd op de dijk bij Holwerd een beeld van kunstenaar Jan Ketelaar geplaatst, die ook in het Pakhuis aanwezig is. Volgens Broersma zijn er elke dag mensen die met het beeld op de foto gaan.

‘Wij nemen er ook mensen mee naartoe,’ zegt Verbeek. ‘Dit is ons vrijheidsbeeld.’