Volgende week rond ik het eerste vak af aan de universiteit dat ik volledig digitaal heb gegeven. Dan beoordeel ik de eerste studenten die ik nooit heb ontmoet. Is dat ingewikkeld? Ja en nee.

Het is me, denk ik, gelukt om met alle studenten (twintig) een beetje een band op te bouwen en ze enigszins te leren kennen. Maar daarvoor moest ik hard werken en een paar kunstgrepen toepassen. Ik deelde mijn reguliere werkgroepen op, zodat ik twee keer achter elkaar in kortere blokken tien studenten toesprak op het scherm. Het gebruik van camera werd verplicht (door mij, niet door de UvA) en ik hield de vaart erin om alle studenten bij het gesprek te betrekken.

Na een ochtend college ben ik buiten adem - je loopt tijdens de werkgroepen echt het vuur uit de sloffen, en kennelijk durf ik online geen pauze tussen twee zinnen te laten vallen. Iets anders wat opvalt: een veel groter percentage van de studenten levert tussentijdse opdrachten op tijd in. Dat heeft vermoedelijk niets te maken met het online lesgeven, en alles met het gebrek aan afleiding daarbuiten. 

Wat doet de Corona-crisis met ons denken? Het Filosofisch Kwintet van Human is er in normale tijden voor reflectie nadat het stof is neergedaald. Maar het zijn geen normale tijden en daarom proberen presentator Clairy Polak en Denker des Vaderlands Daan Roovers de coronacrisis in dagboekvorm te duiden. Persoonlijk, verdiepend en met het immer urgente motto dat doorgronden belangrijker is dan het twistgesprek.

© Pieter Stam de Jonge / ANP

Het computerlokaal aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam met coronaregels.

Vonk op afstand

Met mijn studenten bespreek ik deze nieuwe vorm van onderwijs. Een aantal heeft er totaal tabak van en stopt volgend jaar tijdelijk, of begint niet aan een master: waarom een paar duizend euro collegegeld betalen om de hele dag te gaan zitten zoomen? Maar een ander deel gedijt er bij: een van mijn studenten vond ook de online interactie beter dan in een klaslokaal, omdat je op het scherm elkaar voortdurend aankijkt, in plaats van naar de ruggen van je medestudenten te kijken.

Ach, het klaslokaal. De Italiaanse filosoof Alessandro Baricco schrijft in zijn boek The Game (2019) dat het onderwijs naast de politiek het enige maatschappelijke domein is dat nog weinig is aangetast door de digitale revolutie. Dat proces komt nu alsnog in een stroomversnelling.

De vanzelfsprekendheid van het klaslokaal staat na maanden digitaal lesgeven op losse schroeven. Iets waarover ik nu al nostalgie voel. Niet vanwege de fysieke ruimte of de vorm, maar vanwege het onbemiddelde contact met studenten. ‘Education is not the filling of a bucket, but the lighting of a fire’, in de formulering van W.B. Yeats. Het is niet onmogelijk om een vonk te doen overspringen op grotere afstand, maar het is zoveel moeilijker, dat de kans dat de studenten er echt door aangestoken raken, beduidend kleiner is.
 

Meer berichten over corona