6 mei

Gisteren, op Bevrijdingsdag, was het een jaar geleden dat mijn lief overleed. Ik kan dat makkelijker opschrijven dan hardop uitspreken, heb ik de afgelopen dagen weer ondervonden. Hij overleed aan Alzheimer in een verpleeghuis, waar ik hem toen nog dagelijks mocht bezoeken. Ik probeer mezelf soms te troosten met de gedachte dat de dood voor hem inderdaad een bevrijding was. Het is een dubbel gevoel. 

Kun je tegelijkertijd verschrikkelijk verdrietig zijn dat je geliefde dood is en toch gelukkig dat hij er niet meer is, waardoor die hele corona-isolatie hem in ieder geval bespaard is gebleven? Het antwoord is 'ja' en ook dat is een krankzinnig en vooral verwarrend dubbel gevoel.  

Een soortgelijke ambivalentie voel ik ook altijd bij de combinatie van 4 en 5 mei, de dodenherdenking die om 00.00 uur precies overgaat in het feestelijk ontsteken van de bevrijdingsvuren. Begrijp me niet verkeerd, ik ben erg voor het vieren van onze bevrijding en vrijheid. Alleen heb ik voor de stemmingswisseling die het veronderstelt altijd wat langer nodig.  

Misschien komt dat doordat de twee minuten stilte tijdens de dodenherdenking een moment van introspectie en contemplatie is. Het is, net als rouwen, in het algemeen een eenzame en in ieder geval persoonlijke aangelegenheid. In tegenstelling tot vieren, met het bijbehorende lawaai.  

En hoe indrukwekkend het ook kan zijn als 20.000 mensen tegelijkertijd stil zijn op de Dam, mij lukt het nooit om juist op dat moment mijn doden te herdenken. Je bent toch vooral bezig met het publiek: hun gezichtsuitdrukking, bewegingen die ze maken, geluid dat door de stilte juist extra worden benadrukt. 

Hoe mooi was het dus dit jaar. In een noodgedwongen lege Nieuwe Kerk, op een noodgedwongen lege Dam. Totale verstilling, waarin de woorden van Arnon Grunberg en ja, daarna ook die van de koning, diepe, diepe indruk maakten en de volgende dag, bij gebrek aan feestgedruis, nog resoneerden.

Woorden die gingen over het belang van herdenken, en die ons daarmee tegelijkertijd aanspoorden na te denken over de bredere betekenis van vrijheid. 4 Mei gaat het over de offers die gebracht zijn voor de vrijheid van overheersing. Op 5 mei en wat mij betreft het hele verdere jaar gaat het over de vrijheid te kiezen hoe je je leven wilt inrichten. Dat is een dagelijkse inspanning. Het laatste is niet mogelijk als het eerste ontbreekt. Het is dubbel.