Interviewen via een spiegel

Deze centrale personen reflecteren op hun leven en beweegredenen van toen met de wijsheid van nu. De levensverhalen van deze mensen vormen de ruggengraat van elke aflevering: André van der Braak, Babah Tarawally, Samuel Vermeulen en Ellen Heijmerikx. 

Maar een heel leven verwerken in 35 minuten documentaire, hoe doe je dat? We begonnen met het uitwisselen van onze favoriete films en series over groepen en sektes en kwamen daardoor op een techniek, waarbij de geïnterviewde recht de camera in kijkt en gevoelsmatig dus direct tegen de kijker praat. Dankzij een spiegelconstructie voor de camera hebben interviewer en geïnterviewde toch oogcontact. 

We zagen onder meer The Raft, Terreur, Zwarte soldaten, Wild Wild Country (Netflix), The Staircase (Netflix) en O.J. Made in America (Netflix) om ons te verdiepen in de interviewtechniek, en te zien hoe de personages levendig terugblikken, alsof het verleden zich opnieuw afspeelt.

We wilden onze hoofdpersonen hun levensverhaal zo laten vertellen dat ze ons meenamen naar specifieke situaties en dilemma’s uit het verleden. We waren nieuwsgierig naar details en herinneringen; hun subjectieve reconstructie van het gebeurde.

Door te filmen met de EyeDirect-techniek kon Stine wel het oogcontact behouden, maar creëerden we visueel een intieme setting, waarbij de hoofdpersoon zijn verhaal direct neerlegt bij de kijker, als een biecht, een gesprek tussen vrienden (of een sessie bij de psycholoog). 

Voor mij, Stine, was het even wennen dat ik niet rechtstreeks oogcontact had met de gasten. Ik moest precies in een bepaalde hoek blijven zitten om het oogcontact via de spiegel te kunnen behouden. Maar omdat de omgeving wegvalt, en je steeds in elkaars ogen tuurt, kon ik me volledig concentreren op de intimiteit van het verhaal dat werd verteld en had ik minder schroom bepaalde vragen te stellen.

Verder had ik – simpelweg omdat ik minder in beeld ben - minder zorg over of mijn haar wel goed zat en of mijn kleding niet gekreukeld was, zaken die de kijker in een visueel medium sterk kunnen afleiden van hetgeen er verteld wordt. Maar het was ook intensiever dan een normaal interview, omdat je het oogcontact wel moet blijven vasthouden.

Als vier minuten onafgebroken in iemands ogen staren voldoende is volgens de wetenschap om verliefd te worden, dan heb ik vier langdurige huwelijken beleefd. De gesprekken duurden gemiddeld zo’n vier uur: twee sessies van twee uur. 

De EyeDirect-techniek is inmiddels een veelgebruikte techniek in documentaires, maar de vader van het idee is documentairemaker Errol Morris die voor zijn oral history-films als The Fog Of War zelf de interrotron ontwierp, gebaseerd op een auto-cue systeem. In de jaren tachtig maakte hij al de blauwdruk voor de true crime-films die nu zoveel op Netflix te vinden zijn. Zijn film was The Thin Blue Line.

Hij interviewde daarin zijn hoofdpersonages - allemaal ‘gewone’ mensen zonder camera-ervaring - langdurig over gebeurtenissen uit het verleden. Hij ergerde zich dat door een interviewsetting de kijker altijd een buitenstaander blijft, omdat de hoofdpersoon naast de lens kijkt. In The Thin Blue Line is hij als interviewer al bijna achter de camera gekropen zodat de kijkrichting van de geïnterviewden minimale afstand heeft tot de camera.

Maar voor zijn personages was het moeilijk niet afgeleid te worden door het zwarte gat van de lens. En helemaal niet in het gezicht kijken van de interviewer maar in een onpersoonlijke lens was geen optie; oogcontact bleek cruciaal voor de hoofdpersonen om te vertellen. 

Uit frustratie dus, is de interrotron geboren. Dat resulteerde in de Oscarwinnende film The Fog Of War.

Voor ons was het een geslaagd experiment. Intiem, direct, nabij. We zaten de volger op de huid. En hopelijk werkt het ook zo voor de kijker, dat die zich vlakbij onze hoofdpersonen voelt.