Er zijn écht manieren om de eenzaamheid te doorbreken

In een tijd waarin we meer met elkaar verbonden zijn dan ooit, zegt meer dan 40 procent van de volwassen Nederlanders zich eenzaam te voelen, één op de tien zelfs in ernstige mate. Hoewel eenzaamheid vaker voor komt onder ouderen, is het net zo goed een probleem van jongeren. Nu corona ons verplicht afstand te houden van anderen, worden gevoelens van eenzaamheid versterkt.

Jan Timmers (27) weet al sinds de middelbare school hoe moeilijk het kan zijn om aansluiting te vinden. Janny van der Meulen (77) verloor vorige jaar haar man, met wie zij 60 jaar samen was. Filosoof Anja Machielse doet al jaren onderzoek naar eenzaamheid.

#1. Eenzaamheid voelt voor iedereen verschillend

Filosoof en eenzaamheidsonderzoeker Anja Machielse: "Eenzaamheid is iets heel complex. Het is voor ieder mens anders. Het is heel moelijk om te snappen wat de eenzaamheid van iemand anders precies betekent. De aanleiding, de situatie en de manier van ermee omgaan is voor iedereen weer anders."

© privecollectie

Zo is eenzaamheid voor Jan Timmers (27) al sinds zijn jeugd een gevoel van er niet bij mogen horen. Jan: "Het was voor mij een vreselijk gevoel. Ik wilde heel erg graag contact hebben met andere mensen. Ik was op zoek naar iets van een relatie; vriendschappelijk of voor iets meer, of om überhaupt een praatje met iemand te kunnen maken. Het lukte maar niet om dat te vinden, hoe hard ik het ook probeerde."

Voor Jan werd voor het eerst echt een probleem op de middelbare school. Zodra de pauze begon was het wachten totdat de pauze weer voorbij was. Jan: "Ik had een aantal keer geprobeerd om bij groepjes aan te sluiten, maar daar werd ik dan genegeerd of weggestuurd. Ik heb heel vaak gehad dat ik bij een groepje stond waar het dan wel over een onderwerp ging waar ik een beetje over kon meepraten. Zodra ik dan iets begon te zeggen werd er over me heen gepraat. Dan luistert er niemand meer naar je. Als je eenmaal gewend bent dat mensen je buitensluiten, ga je jezelf buitensluiten van de rest. Zo kom je al gauw in een vicieuze cirkel terecht."

© Privecollectie

Voor Janny van der Meulen (77) zijn haar gevoelens van eenzaamheid sterk verbonden met het verlies van haar man, waarmee ze al zestig jaar lief en leed deelde. "Ik ben m'n maatje kwijt. Het lijkt wel alsof er iets geamputeerd is."

Ze deelden alles samen. Janny: "We hadden het heel fijn met elkaar, met hele leuke kinderen en kleinkinderen. In die zestig jaar voelde ik me eigenlijk nooit eenzaam. Maar sinds het verlies van mijn maatje komen de eenzame gevoelens uit mijn jeugd weer bovendrijven. Mijn moeder was manisch depressief en ik was als enig kind altijd een soort moeder voor mijn moeder. Ik kon nooit iets delen, tot ik op mijn zestiende mijn man ontmoette. Hij maakte eigenlijk een einde aan die eenzaamheid uit mijn jeugd."

#2. Je hoeft niet alleen te zijn om je eenzaam te voelen

Eenzaamheid en alleen zijn is niet hetzelfde, weet ook Anja. Sterker nog, je kunt je juist ook eenzaam voelen als je niet alleen bent. Anja: "Ik denk dat iedereen zich wel situaties kan indenken waarin je je, juist met heel veel mensen om je heen, toch heel alleen kan voelen. Denk maar aan een nieuwe baan of op een nieuwe school."

Jan komt uit een groot gezin van vijf kinderen, "met twee ouders die gelukkig nog bij elkaar zijn." Thuis voelde Jan zich weliswaar minder eenzaam, maar: "Je zoekt toch naar een ander soort contact buitenshuis. Toen ik nog jonger was vond ik het ook moeilijk om met mijn ouders over belangrijke onderwerpen te praten. Ik kon daar wel mijn steun halen, maar dat is niet alles wat je nodig hebt."

Toen haar man nog leefde, voelde Janny zich eigenlijk nooit eenzaam. Ook nu heeft ze nog hele goeie vrienden om haar heen en is ze heel gelukkig met haar kinderen en kleinkinderen. En toch: "Nu ik alleen ben kom ik er soms gewoon niet uit. Je wil ook niet alles aan je vrienden vertellen, dan voel je je eigenlijk ook weer bezwaarlijk. Mijn kinderen hebben ook zo hun eigen verdriet, die zijn ook hun vader kwijt. Ik ben een moeder voor mijn moeder geweest, dat wil ik mijn kinderen niet aandoen."

#3. Eenzaamheid hoort een beetje bij het leven, maar wel tot op zekere hoogte

Anja benadrukt het nog maar eens: "Eenzaamheid hoort bij het leven." Toch is het niet enkel en alleen een kwestie van accepteren. Machielse: "Zodra het je in je dagelijks leven gaat belemmeren wordt het problematisch."

Anja voerde voor haar onderzoeken veel gesprekken met mensen die eenzaamheid ervaren. Wat opviel was dat vrijwel iedereen aangaf die eenzaamheid te ervaren in bepaalde fases gedurende zijn of haar leven. Anja: "Bijvoorbeeld op een nieuwe werkplek of op een nieuwe school. Dat soort eenzame gevoelens zijn voor veel mensen heel herkenbaar. Vaak vinden mensen hun maniertjes om met die eenzaamheid om te gaan en gaan die gevoelens normaal gesproken weer over. Als die gevoelens na verloop van tijd niet over gaan, je blijft er heel veel last van houden en je hebt het gevoel dat je er niet uit komt, wordt eenzaamheid problematisch."

In de tv-uitzending 'Mijn eenzaamheid, jouw zorg?' van De Publieke Tribune sprak de Rotterdamse zorgwethouder Sven de Langen over waarom eenzaamheid inderdaad bij het leven hoort, maar wel tot op zekere hoogte. Bekijk het fragment hier terug.

#4. Er zijn écht manieren om de eenzaamheid te doorbreken

In de radio-uitzending spreekt Jan over zijn eenzaamheid in de verleden tijd. "Het gaat nu gelukkig beter. Ik heb meer zelfvertrouwen gekregen over de jaren, ook door mijn vrijwilligerswerk bij stichting JoinUs, waarbij ik mijn eigen ervaring over eenzaamheid inzet om andere jongeren die ook eenzaam zijn te helpen. We organiseren avonden voor eenzame jongeren, waar we gewoon bij elkaar komen om een leuke avond te hebben. Daar zitten dan twee begeleiders bij om ervoor te zorgen dat het gesprek een beetje op gang blijft, mocht het een beetje stil vallen, zodat de jongeren niet nog meer slechte ervaringen opdoen. Dat helpt heel erg om jongeren meer uit hun schulp te laten komen."

Anja: "Dat zelfvertrouwen is heel erg belangrijk. Als je jezelf heel lang erg eenzaam voelt en als je geen aansluiting vindt bij mensen waar je eigenlijk toch wel graag bij wilt horen, dant doet dat iets met je gevoel van eigenwaarde. Dat wordt er niet beter van. Juist door dit soort initiatieven als Join us, waar mensen die allemaal in hetzelfde schuitje zitten toch met elkaar leuke avonden hebben - weliswaar onder begeleiding in eerste instantie - ga je toch ook merken dat het misschien wel heel leuk is. Dat andere mensen jou ook de moeite waard vinden om een leuke avond mee te hebben. Dat draagt echt bij aan je gevoel van eigenwaarde, waardoor het steeds makkelijker wordt om op een gegeven moment ook zelf die stap te zetten. Ook buiten die groep.

Luister de hele aflevering terug

Luister hieronder de hele aflevering van De Publieke Tribune terug of abonneer je als Apple-gebruiker of als Android-gebruiker op onze Podcast en mis niks! Luister je liever via Spotify? Dan abonneer je je hier.