Klimaatactivist Leonie van der Maesen (96) is nog lang niet moegestreden

"Ik ben eigenlijk een Australische," begint Leonie. "Dat is belangrijk voor mijn verhaal, snap je?"

Toch begint het verhaal van de actievoerende Leonie van der Maesen wel degelijk hier in Nederland. Als vijftienjarig meisje was ze tijdens de Tweede Wereldoorlog koerier voor de knokploeg in Amsterdam. Vanuit Alkmaar smokkelde ze de explosieven op haar fiets, verspreidde pamfletten en bond kleine wapens aan haar hockeystick. Ze zat bij het verzet en zag van dichtbij hoe belangen de overhand namen. Na de bevrijding werd het er niet beter op. Op uitnodiging van de Australische regering emigreerde Leonie samen met andere verzetsstrijders naar Australië. De reis werd vergoed, maar eenmaal voet aan wal was het aan haar. In een kleihut, zonder water, bouwde ze haar leven in Australië op.

© Leonie van der Maesen/Privécollectie

Ze kreeg uiteindelijk toegang tot de Universiteit van Western-Australia, waar ze werd opgeleid tot klimaatwetenschapper. Samen met haar gezin woonde ze in het Jarrah Forest en met haar studenten, aan wie ze aardrijkkunde gaf, deed ze veldwerk rondom de Swan River vlakbij Perth. Als aanvulling op alles wat ze al had gestudeerd, ging ze terug naar Nederland om haar doctoraal te bahelen aan de Universiteit van Utrecht.

Toen ze haar dochters jaren later liet zien waar ze waren opgegroeid, was van veel bossen nog maar weinig over. Eindeloze gekapte vlaktes. "Het was een verschrikking, echt ongelofelijk."

Volgens mij sluit het lesgeven goed aan op jouw manier van verandering teweegbrengen, klopt dat?

"Zeker. Het is zo belangrijk dat we de jonge mensen alles leren wat ze moeten weten. Maar dat moet wel op een leuke manier. Als ik met de meiden die ik lesgaf eropuit ging, hadden we plezier én deden we onderzoek tegelijk. Net als die David Attenborough eigenlijk doet. Je moet ze al het mooie van de wereld laten zien en ook duidelijk maken wat we moeten doen om dat zo te houden. Nou dan komt er een creatieve generatie van jonge mensen aan met kennis van de systemen en effecten.

Ik noem mijzelf ook liever een begeleider. Want dat doe ik eigenlijk, hè. Kijk, ik doe altijd maar gewoon wat goed voelt op dat moment. Als studenten of andere mensen van milieubewegingen naar mij toe komen en mij iets vragen, dan help ik ze natuurlijk wel. Maar het is belangrijk dat ze zélf keuzes maken. Daar komen de mooiste acties uit."

Toch ben je gestopt met lesgeven en heb je andere manieren gevonden om je hard te maken voor het klimaat en de bossen waar je zo van houdt. Hoe ging dat?

"Mijn dochter kreeg een relatie met Jonathan Castle. Hij was de kapitein op de Rainbow Warrior, hét schip van Greenpeace. Hij vond dat ik mijn tijd aan het verdoen was daar op die school. Het was nou eindelijk wel eens tijd dat ik wat ging doen met alles wat ik had geleerd en mij met de wereld zou bemoeien," vertelt ze met haar Amsterdams-Australische tongval.

"Toen kwam ik bij Greenpeace terecht en al snel bij Milieudefensie en Friends of the Earth International. Maar je moet niet denken dat ik daar ooit betaald voor heb gekregen, hoor. Nee, ik kon gelukkig met vervroegd pensioen om in actie te komen. 'Dan moet ik het maar doen met dat pensioentje,' zei ik tegen mijzelf. Geld ging ik ‘what so ever’ niet accepteren. Zo hield ik de vrijheid om precies te handelen zoals ik dat wilde."

Je zei eerder dat het belangrijk is voor jouw verhaal om te weten dat je Australisch bent, waarom is dat?

"Eigenlijk was ik altijd degene die werd gevraagd als het ging om zaken die te maken hadden met Australië en de ontbossing."

In een video vertelt ze hierover: "Toen de Nederlandse regering geen hout meer wilde kopen uit gebieden zoals Kameroen, werd er gekeken naar hout uit Australië. Zij beweerden dat ze dit op een duurzame en eerlijke manier deden. Dus ik mocht die kant op om eens even te checken of dat wel klopte. Het was veel complexer dan verwacht en de studie duurde uiteindelijk jaren. Maar ik heb bewezen dat het helemaal niet duurzaam werd gekapt. En toen lieten Rijkswaterstaat en de Britse Spoorwegen weten dat ze hun bestelling hout annuleerden. Dat ging om zes miljoen dollar," hoor je haar in het filmpje zeggen, terwijl je een jongere Leonie – met roetvegen op haar gezicht en een hoedje op haar hoofd – ziet rondlopen in een volledig afgebrand en gekapt stuk Australisch bos.

"Maar ik werd ook vaak gevraagd omdat ik gewoon bezopen was hoor. Ik moest een keer naar het Amazonegebied, vanwege mijn studie natuurlijk. Dus dat deed ik. Nou, toen heeft de politie mij in de gevangenis gezet voor een week. Ja, dat is dan gewoon de prijs. Maar ze vroegen mij omdat ik natuurlijk ook al studies had gedaan in Australië."

Nam je dan elke opdracht aan?

“Nou, ik geef je een voorbeeld. Ik kreeg een keer een telefoontje van een zekere Tim uit Australië en die zei tegen mij: ‘Leonie, jij krijgt een telefoontje van een professor uit Engeland, want hij heeft je hulp nodig. Je ticket wordt betaald.’ Op zo’n moment vraag ik natuurlijk wel eerst of niemand anders het kan doen. Hier hebben we een Friends of the Earth UK voor, dacht ik. Maar nee, hij zegt: ‘Jij bent nu de enige die deze klus kan opknappen”, vertelt Leonie. De details zijn haar na al die jaren wat ontschoten. Dus wie deze professor was weet ze niet meer.

"De dochter van Margaret Thatcher, Carol Thatcher, had na haar bezoek aan Tasmanië een stuk geschreven over 'a paradise…' Dat is natuurlijk bullshit, alles was omgekapt. Het was een verschrikking. In naam van de Royal Geographical Society zou Carol hierover spreken tegenover de wereldpers en het was aan mij om hier een stokje voor te steken."

Het zal Leonie's standvastige en eigenwijze karakter wel geweest zijn, want ze was snel binnen: "Dat ging eigenlijk veel te gemakkelijk," zegt ze lachend. "Ik kon me verstoppen in het toilet dat grensde aan de ruimte waar later Jim Bacon, de toenmalige premier van Tasmanië, zou arriveren. Nu zou dat niet meer zo makkelijk gaan," beaamt ze.

Toen Bacon vlakbij was glipte ze uit het toilet: "Ik dook onder zijn bewakers door en riep: 'I wanna see Jim Bacon. You're having Carol here to give a speech and I want to have the opportunity to interfere. And God may help you if don't do this.' Hij liet mij gewoon binnen," vertelt ze lachend van verbazing.

"Nadat de wereldpers naar Carol's onzin had geluisterd en ik heel geduldig heb gewacht, gaf Jim Bacon mij het woord. 'How can you be so blind,' begon ik, terwijl ik mijn vinger naar Carol uitstak. Nou, toen gaf ik toch een speech… het leek wel Shakespeare," buldert ze uit. "Dus ja, als ik word gevraagd voor iets, dan doe ik het. Maar wel op mijn manier. Met humor, want daar leren we het meest van."