Zijlstra vertelde eerst tegen iedereen die het maar wilde horen dat hij in Poetins datsja was geweest en diens visie over Groot-Rusland had vernomen. Maar toen de Volkskrant ontdekte dat niet Zijlstra, maar een ander bij dat gesprek was geweest, gaf de minister van Buitenlandse zaken toe dat hij gelogen had.
Dat is natuurlijk niet fijn, om publiekelijk te erkennen dat je hebt gelogen. Het zal Zijlstra behoorlijk wat mentale spanning hebben gegeven: Ook hij weet dat een integere politicus niet moeten liegen. En wat doe je dan? Dan probeer je de spanning tussen gedrag en principes te reduceren door iets anders te verzinnen: cognitieve-dissonantiereductie noemen we dat in de psychologie, een begrijpelijke manier van zelfbedrog. Zoals je jezelf kunt wijsmaken dat je die veel te dure schoenen toch echt verdiend hebt: Je hebt zo hard gewerkt deze maand.
Hoe probeerde Halbe Zijlstra de cognitieve dissonantie te verminderen? Hij moest wel met een plausibele verklaring komen. Bij de verdeling van de ministersposten hadden zijn spindoctors immers het gesprek in de datsja gebruikt om de buitenlandervaring van de VVD’er op te poetsen. Dus verzon hij een andere reden: hij had gelogen over zijn gesprek met Poetin omdat hij zijn bron wilde beschermen. Kort gezegd: Een leugentje uit bezorgdheid.
Eigenlijk was het dus heel goed, wilde hij maar zeggen, dat hij had gedaan alsof hij bij dat gesprek in de datsja was geweest. Tot zover kwam Zijlstra aardig weg met dit paternalistische motief, ook voor zichzelf. Zelfs de premier slikte het: ‘Ik heb deze week gedacht dat Zijlstra een zonde had begaan, maar geen doodzonde’, zei Mark Rutte tegen de Volkskrant.
Maar ja, vervolgens onthulde de bron zichzelf - Shell-topman Jeroen van der Veer -, en ging die ook nog eens zeggen dat Zijlstra het gesprek met Poetin niet goed had weergegeven. Zo werd de vlek almaar groter.
Om de nu hoogopgelopen mentale spanning glad te strijken, moest Zijlstra zichzelf nog een keertje voor de gek houden. Toen nu.nl hem vroeg of hij nog wel geloofwaardig was, nu zelfs The New York Times, The Washington Post, Reuters, AP en de Russische media schreven dat de Nederlandse minister liegt, antwoordde hij: ‘Ik denk het wel. Bij geloofwaardigheid hoort ook dat wanneer je zo’n domme fout maakt, je dat gewoon toegeeft.’
Zelfbedrog kan hardnekkig zijn, zelfs tegen beter weten in. De ferme uitspraak over geloofwaardigheid hield hij dan ook maar één dag goed.