Nationalisme

HONGER
Is nationalisme een bedreiging voor het algemeen belang? Of is nationalisme een vereiste voor het algemeen belang? Die vragen stelt Sandel de deelnemers aan het begin van het vijfde debat. Als voorbeeld neemt hij een Duitse voedselbank die recent besloot geen buitenlanders meer in haar klantenbestand op te nemen, omdat de voedselbank de vraag niet langer aankon. Bijna alle deelnemers zijn hierop tegen. Zo ook Iris, maar helemaal zeker van haar zaak is ze niet. ‘Het is heel begrijpelijk dat een voedselbank die zich in Duitsland bevindt het liefst Duitsers wil helpen. Ik vind dat niet goed, maar wel begrijpelijk.’

Voor Meral is de oplossing simpel: ‘Je maakt een lijst van wie er het meest behoefte aan voedsel heeft. Of ze nou Duits zijn of niet.’

Bobby: ‘Ik snap niet waarom je onderscheid zou maken tussen Duitsers en buitenlanders. Het zijn allemaal mensen. Je nationaliteit heeft daar niets mee te maken.’ YMP haakt daarop in. ‘Je moet maar net het geluk hebben dat je in Duitsland bent geboren. Ik zou zeggen: geef eerst de kinderen te eten, dan de zieken en dan de ouders.’

Op die laatste opmerking haakt Sandel in met een nieuw vraagstuk. ‘Je kind heeft honger, maar de kinderen van de buren ook. Is het verkeerd om je eigen kind voor te laten gaan?’ Moreel gezien wel, vindt Bobby. ‘Maar emotioneel gezien zou je eerst je eigen kinderen voeden.’

Joris vindt het daarentegen moreel verdedigbaar om je eigen kinderen voor te laten gaan. ‘Ik heb twee kinderen en ik zou ze zonder nadenken eerst te eten geven. Misschien is dat moreel aanvechtbaar, maar het staat voor mij buiten kijf.’

Het merendeel van de deelnemers zou het zelfde doen als Joris. Veel meer dan er de Duitse voedselbank gelijk gaven. 

Hajar: ‘Iedereen ziet het alleen zo: je hebt eten en dat moet je delen. Maar als jij de ouder bent van de kinderen die het moeten krijgen dan hoop je dat anderen hun eten met jou delen.’

SOCIALE VOORZIENINGEN
'Vinden jullie dat Nederlandse sociale voorzieningen, zoals inkomensondersteuning voor minima, behalve voor Nederlandse staatsburgers ook beschikbaar moeten zijn voor buitenlanders die hier werken?’, vraagt Sandel de deelnemers. ‘Nee’, zegt Meral stellig. ‘Ook niet alle Nederlanders hebben er recht op als ze niet genoeg gewerkt hebben.’

Jeroen: ‘Als je bijdraagt aan de samenleving, moet je aanspraak kunnen maken op sociale voorzieningen. Ongeacht welke nationaliteit je bezit.’

Maar hoe zit dat dan met arme mensen in ontwikkelingslanden die dat geld harder nodig hebben dan armen in Nederland? Moeten zij moreel gezien in aanmerking komen voor Nederlandse voorzieningen? ‘De vraag daarbij is of je voor de hele wereld verantwoordelijk bent. Ik vind van niet’, zegt Marloes. ‘Het is simpelweg niet haalbaar. Als je de rijkdom uit een land weghaalt, bijvoorbeeld in Afrika, dan moet je ook iets teruggeven. Maar Nederland is te klein om de hele wereld te redden.’

Mridula: ‘We moeten allereerst inzien dat het onderscheid dat we maken tussen ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden ergens vandaan komt. De situatie in die landen is zoals die is vanwege hun geschiedenis. Voor mij betekent dat automatisch: als het ene land rijker is dan het andere komt dat doordat er generaties lang rijkdom aan onttrokken is. Bijvoorbeeld door kolonisatie. Ik vind herstelbetalingen rechtvaardig.’

WERELDGEMEENSCHAP
In een ideale wereld zouden we onszelf niet beschouwen als Nederlands, Frans, Duits of Chinees, maar gewoon als allemaal mensen. Deze stelling legt Sandel de deelnemers voor. YMP en Isabelle zijn het er niet mee eens. YMP: ‘Ik kan met trots zeggen dat ik uit de mooiste stad ter wereld kom, Rotterdam. Daar hoor ik thuis. In Suriname hoor ik niet, want daar noemen ze me een witte jongen. Nederlanders noemen me zwart. Ik hoor nergens thuis, behalve waar ik woon. In mijn kleine wereldje voel ik me veilig.’

Volgens Isabelle zou een wereld waarin iedereen zichzelf zou zien als burger van de wereldgemeenschap een armzalige plek zijn. 'De verscheidenheid aan volken die op de wereld zijn, al hun talen, tradities, culturen, maakt de wereld juist zo mooi. Als je mensen verbiedt om dat te voelen en als je universaliteit wil, krijg je een grijze massa van mensen; eenheidsworst mensen die zich nergens thuis mogen voelen.’

Meral is het daarmee niet eens: ‘Ik kan nog steeds Koerdisch-Nederlands zijn, een zangeres, maar in die ideale wereld zeg ik allereerst: ik ben mens.’

CONCLUSIE
Het maatschappelijke debat over een nationale dan wel kosmopolitische identiteit woedt tegenwoordig behoorlijk hevig. En om in die soms felle debatten onze weg te vinden, moeten we bepalen of de kosmopolitische visie op identiteit waar, overtuigend en houdbaar is. Of dat die toch ook gecombineerd moet worden met specifieke vormen van groepsverbondenheid op grond van het levensverhaal dat we delen. Niet met de mensheid maar met een specifieke groep; de gemeenschap die ons heeft gevormd. Die vraag is tijdens dit debat onopgelost gebleven, maar er zijn wel een aantal belangrijke principes benoemd.