Oeki Hoekema

Uilke Piebe Hoekema, die als kind zijn naam niet kon uitspreken en er Oeki van maakte – wat zo zou blijven – werd geboren in Pingjum, in een rood nest. Zijn vader was semi-profvoetballer, onder meer bij Veendam. Als achttienjarige weigerde Jan Hoekema naar Indië te gaan als dienstplichtig militair en deel te nemen aan de politionele acties. Hij kreeg er een gevangenisstraf voor.

Oeki was een week zestien, toen hij debuteerde in het eerste van Cambuur, waar de toen al 42-jarige, legendarische Frans 'de Zwarte Panter' de Munck op doel stond. Hoekema, rechtsbuiten, scoorde in zijn debuutwedstrijd tegen AGOVV na vier minuten. Dat jaar promoveerde Cambuur naar de eerste divisie.

Als zeventienjarige verkaste hij naar Go Ahead Eagles, de tweede van een flinke reeks clubs waarvoor hij uitkwam: PSV, De Graafschap, Lierse SK, FC Den Haag, Wageningen en opnieuw Cambuur. Hoekema kwam eenmaal uit voor Oranje, in 1971. Hij scoorde tegen Luxemburg.

Tijdens zijn verblijf in Eindhoven kwam hij voor de eerste maal in conflict met zijn bazen. Hij liet zich kritisch uit over de multinational die in Eindhoven de lakens uitdeelde; dat hij voor de Philips Sport Vereniging uitkwam maakte hem niet uit. PSV legde hem een spreekverbod op. Hoekema was een vreemde vogel in het voetbalwereldje, in zijn jeans, coltrui en hoge laarzen. Dat hij, het grote talent, nooit definitief doorbrak, had vermoedelijk ook te maken met die dwarse houding, en mogelijk ook met zijn karakter. Hij is te zacht, te vriendelijk, zeiden de mensen.

In zijn contract met FC Den Haag liet hij opnemen dat hij niet wenste te voetballen tegen clubs uit landen met een dictatoriaal regime. Toen FC Den Haag moest uitkomen tegen het Hongaarse Honvéd Boedapest, wilde Hoekema niet meedoen. De club ging niet akkoord, waarop Hoekema besloot de wedstrijdpremie over te maken naar Amnesty International. Dat was in het voorjaar van 1978, de lente voor het WK van dat jaar in Argentinië.

Datzelfde voorjaar begonnen cabaretiers Freek de Jonge en Bram Vermeulen, Neerlands Hoop, hun actie voor een boycot van het WK. Ze gingen het theater in met de voorstelling 'Bloed aan de paal'. In Argentinië was een militaire junta aan het bewind, onder generaal Jorge Videla. Er verdwenen duizenden mensen, er werd gemarteld en gemoord. De actie werd door de linkse media gesteund, maar onder voetballiefhebbers kon hij op weinig sympathie rekenen. Dick Nanninga, die later als spits van Oranje de enige treffer zou maken in de tegen Argentinië verloren finale, noemde De Jonge en Vermeulen het duo 'Dram en Preek'. Bovendien beloofde hij in Argentinië kogels te zullen terugkoppen.

Oeki Hoekema las in voetbaltijdschrift Voetbal International over de situatie in Argentinië, en besloot de actie van het duo te steunen. Het is daar een Hitlerregime, verklaarde hij. Overigens kwam Hoekema allang niet meer in aanmerking voor de WK-selectie, maar het was niettemin uitzonderlijk dat een profvoetballer zo'n uitgesproken politiek standpunt innam. Dat was, ook toen al, not done. Hoekema besloot een handtekeningenactie te gaan houden onder zijn collega-profs.

'Ik dacht met mijn naïeve kop dat ik wel steun zou krijgen', zei hij later. Er kwamen uit de voetbalwereld louter negatieve reacties. Willem van Hanegem schreef in zijn column in De Telegraaf dat Hoekema in plaats van naar Argentinië maar naar Texel moest gaan, om daar 'met zijn rooie kop op de hoek gaan staan knipperen.' Ruud Krol, de aanvoerder van Oranje, verklaarde dat 'sport en politiek natuurlijk niks met elkaar te maken hebben', het gebruikelijke verweer tegen acties als die van Hoekema.

De handtekeningenactie van Hoekema was geen succes: er stond uiteindelijk één naam op de lijst﹣die van hemzelf. Het veranderde zijn kijk op de mens en die op de profvoetballer in het bijzonder. Hij legde zich erbij neer, een illusie armer. 'Als de wereld zo in elkaar steekt, dan zoekt de wereld het ook zelf maar uit', zei hij.

In 1981 beëindigde Hoekema, die daarvoor was teruggekeerd naar Cambuur, bij FC Wageningen. Daarna begon hij een bedrijf in houten Zweedse prefab-woningen. Ook handelde hij in hoekkoelkasten. Oeki Hoekema's hoekkoelkasten. Goed gevonden.

Maar in 2015, nadat bekend was geworden dat het WK voetbal van 2022 zou worden gehouden in Qatar, bleek dat hij nog altijd dezelfde Oeki Hoekema was. Hij sprak zich publiekelijk uit voor een boycot van dat toernooi in het dictatoriaal geregeerde emiraat. Ongetwijfeld in de wetenschap dat Nederland gewoon zal gaan, als Oranje zich tenminste weet te plaatsen. Maar hij wilde het toch even gezegd hebben: principes zijn principes. 'Jouw toernooi houdt dan even op', zei hij, 'maar wat vind je belangrijker? Hoe wil je terugkijken op je leven?'