Als je het lelijke wegfiltert, blijft alleen over: schoonheid

In Engeland is commotie ontstaan doordat 'professor Lockdown' ontslag heeft genomen: epidemioloog Neil Ferguson van het Imperial College London. Aan het licht is gekomen dat Ferguson, belangrijke adviseur van de Britse regering op het gebied van de coronamaatregelen, bezoek heeft gekregen van zijn minnares. En dat mocht niet.

Wat was er aan de hand: professor Lockdown had last van 'huidhonger'. Dit woord ben ik al een paar keer tegengekomen en het bezorgt mij koude rillingen. Ik snap waar het om gaat: we missen het contact met anderen, de aanraking. Maar het enige dat ik voor me zie bij het horen van 'huidhonger' zijn mensen die elkaar consumeren.

Misschien kunnen we anders omgaan met wat er met ons gebeurt nu we gedwongen gedistantieerd van anderen leven.

Een goede vriend vertelt dat hij Amsterdam sinds de lockdown steeds meer kan waarderen. De lege straten. De rust. Ik merk dat ik het volmondig eens ben met hem. Maar wat is er nu precies veranderd?

Tekst gaat verder na afbeelding

De massa is weg. Daarmee verdwijnt ook de lelijkheid. Geen stromen als zombies voortbewegende consumenten in de winkelstraten. Geen gekletter van rolkoffers. Ik moet deze dagen, terwijl we ons voorbereiden op een herstart van de economie via unlocking, onwillekeurig denken aan George Romero's klassieker Dawn of the Dead (1978). De zombificatie van de mens als gevolg van een Apocalyptisch event. En wat doen de kersverse ondoden? Ze schuifelen massaal naar winkelcentra, voortgedreven door een geconditioneerd reflex: we moeten winkelen, we moeten consumeren, natuurlijk in eerste instantie mensenvlees.

Lijnrecht tegenover onze behoefte aan anderen staan de schoonheid van de leegte. Het is een clash, een dilemma. Wil je anderen aanraken, dan moet je de leegte opgeven. Met anderen komt de massa, en komt de lelijkheid. Wil je de leegte, de schoonheid, dan mis je het menselijk contact.

Op de radio volg ik een gesprek tussen psychologen. Het blijkt gouden tijden te zijn voor mensen met autisme. Opeens is hun leefstijl — permanente lockdown — die van iedereen. Nog een psycholoog intervenieert. Die zegt, de mens kán niet zonder sociale contacten, zonder de massa.

Natuurlijk, je kunt het houden bij die ene persoon. De geliefde. De minnares. Maar in deze tijden levert zelfs dat problemen op — hier viel professor Neil 'Lockdown' Ferguson aan ten prooi. Maar mensen willen nu eenmaal meer dan alleen contact met een enkel ander mens. We wíllen de massa: lekker gaan winkelen met z'n allen, voetbal kijken, naar de concertzaal of de bioscoop.

Als corona ons iets leert, dan is dat wel hoe speciaal dat contact met enkelingen kan zijn: die geliefde, je kinderen, je ouders of grootouders. Hier is geen sprake van 'consumeren'; temeer gaat het om 'fijnproeven'. In de massa vinden we lelijkheid, bij de enkeling, schoonheid.

Ik lees de Amerikaanse schrijver James Sallis. Hij is bekend vanwege de verfilming van zijn roman Drive (2005), over een eenling, in de gelijknamige film (2011) gespeeld door Ryan Gosling, die werkt als stuntrijder in Hollywoodfilms en als chauffeur voor gangsters die bedrijven overvallen. Driver leeft apart van de mainstream, van de massa. Staat nergens ingeschreven. Heeft zelfs geen naam.

Tekst gaat verder na de trailer van Drive (2011)

Zoals in al zijn romans schetst Sallis via dit personage een beeld van de mens als existentieel wezen. Een 'groot verhaal' met oorzaak en gevolg is er niet. Maar in het aanvaarden van het absurde, van de willekeur, vindt Driver soelaas. Dat levert hem veel op: hij krijgt een connectie met een jonge vrouw. Dit is een terugkerend motief in Sallis' werk: de eenling die niet focust op sociale connecties, maar op speciale relaties. Die noemt Sallis bright spots.

Dit is ook: Lucebert, ten voeten uit. 'Alles van waarde is weerloos/wordt van aanraakbaarheid/rijk.' Alleen in de specifieke situatie kun je echt leven — precies zoals Sallis' Driver en, wie weet, wellicht ook zoals de arme Professor Lockdown en zijn minnares. In het hier en nu kun je essentie pakken, aanraken.

Dit zijn de bright spots. De parels in het leven. Die schitteren het mooist wég van de massa. Corona biedt ons een kans het lelijke weg te filteren ten gunste van werkelijke schoonheid. Alles van waarde ligt voor het oprapen, alleen moet je dat durven doen.

De rest is, zoals ze zeggen, ruis.