Een verklaring voor de schijnbaar grenzeloze bewondering voor en aantrekkingskracht van de romans van de negentiende-eeuwse Engelse schrijver Thomas Hardy ligt niet in een gedroomde romantiek van tijd en landschap, maar in het werk zelf.

Wie Dorset bezoekt, vooral rond Dorchester, bevindt zich in ‘Hardy Country’, zoals de National Trust het gebied noemt waar toeristen onverminderd naar toe stromen om zich te wentelen in de wereld van romans zoals ‘Jude the Obscure’ (1895), ‘Tess of the d’Ubervilles’ (1891) en ‘The Mayor of Casterbridge’ (1886).

Maar wat zoeken al die toeristen dan? De omgeving is prachtig, maar het leven van Hardy’s personages is wreed. Mr. Henchard, in ‘The Mayor’, die zijn vrouw en kind in een dronken bui vergokt. Of de soldaat ‘Troy’, in ‘Madding Crowd’, wiens beoogde echtgenote door een ongelukkige samenloop van omstandigheden te laat bij de kerk opdaagt voor het huwelijk, waardoor hij haar ‘vergeet’ en niet lang daarna met Bathsheba Everdene trouwt.

Grens verdwijnt
In een inleiding in de Wessex-editie van mijn exemplaar van ‘Madding Crowd’ schrijft literatuurwetenschapper John Bayley de populariteit van Hardy toe aan de wijze waarop de grens tussen kunst en het echte leven in zijn werk verdwijnt.

‘Dwaasheid in Hardy’s romans is niet minder droefgeestig dan ironie, maar ze heeft een lichtheid in zich die meer met wetmatigheden in het leven zelf te maken heeft dan met een literaire methode,’ aldus Daley.

Dwaas
Wie meer dwaas is dan de meeste andere figuren in dit verhaal, is Bathsheba Everdene, gespeeld door Carey Mulligan in Thomas Vinterbergs nieuwe verfilming van Hardy’s roman.

Aan het begin van het verhaal vraagt Gabriel Oak (Matthias Schoenaerts) haar ten huwelijk, maar ze weigert. Wanneer ze dankzij een erfenis eigenares van een boerderij wordt, valt ze als een baksteen voor Troy, dezelfde macho — en domoor — die Fanny dus zwanger heeft gemaakt en ‘per ongeluk’ niet met haar trouwt.

Ironische wreedheid
Ondertussen werkt Gabriel op Bathsheba’s boerderij. Hij raakt op de achtergrond; hij doet weinig met zijn gevoelens voor Bathsheba. Het is alsof hij haar haar gang laat — dat heeft iets humoristisch — zodat ze de volledige cyclus van de ‘ironische wreedheid’ van het leven kan doorlopen.

Vinterbergs verfilming is beter dan de beroemde filmversie van John Schlesinger uit de jaren zestig, met Julie Christie in de hoofdrol. Het is ook de beste Hardy-film sinds Roman Polanski’s ‘Tess’ uit de jaren zeventig.

Een volledige bespreking van ‘Far from the Madding Crowd’ volgt in de filmrubriek van OBA Live op woensdag 6 mei, onder leiding van Theodor Holman.