Gevecht tegen de dood

De slotscène in een van Clint Eastwood’s grootste meesterwerken, ‘Million Dollar Baby’, veroorzaakte een paar jaar geleden vooral in Amerika een scherp debat tussen voor- en tegenstanders van euthanasie.

De hoofdvraag: wie bepaalt wanneer het gevecht tegen de dood gestreden is?

Tegenstanders van een soepeler euthanasiebeleid gaven aan dat het antwoord op die vraag nooit kan worden gegeven. Immers, slechts een natuurlijke dood, waarbij religie niet zelden een bepalende rol speelt, is aanvaardbaar.

Daarentegen vinden voorstanders van in de wet geregelde euthanasie het menselijk ingrijpen in het stervensproces een teken van barmhartigheid, humaniteit en beschaving.

Onderzoek NRC Handlsblad
In Nederland laait het debat over het onderwerp ook weer op nu NRC Handelsblad een groot lezersonderzoek heeft gepubliceerd. Hieruit blijkt dat mensen wat betreft euthanasie ‘over het algemeen bereid zijn verder te gaan dan de huidige wetgeving toestaat’.

De vraag dringt zich op of euthanasie en hulp bij zelfdoding zo langzamerhand de norm zijn geworden. Maar zijn er dan alternatieven? Eastwood’s film en de reacties erop in Amerika bieden inzicht in de problematiek.

Million Dollar Baby
Het verhaal gaat over bokstrainer Frankie (Eastwood), een man van middelbare leeftijd die bezig is zijn protégé klaar te stomen voor een gooi naar het kampioenschap. Maar dan besluit de jonge bokser weg te gaan bij zijn trainer. De reden: Frankie is te voorzichtig als het gaat om het vinden van taaie tegenstanders.
Hier zit iets achter. Het blijkt dat Frankie lang geleden tijdens een gevecht van zijn boezemvriend Scrap (Morgan Freeman) te lang heeft gewacht voordat hij de handdoek in de ring gooide. Gevolg: door de harde klappen raakte Scrap een oog kwijt.
Dan arriveert Maggie (Hillary Swank) bij de boksschool. Ze smeekt Frankie haar te trainen, wat hij na lang wikken en wegen doet. Ze blijkt talent te hebben. Bovendien ontstaat er een speciale relatie tussen Frankie en Maggie, die van vader en dochter.

De ramp gebeurt tijdens Maggie’s titelgevecht. Net als ze op het punt staat te winnen, krijgt ze tijdens een rustpauze een klap van haar tegenstander waardoor ze met haar nek op een krukje valt. Rug gebroken, verlamd voor de rest van haar leven, voortaan in leven gehouden door beademingsapparatuur.
Na maanden in het ziekenhuis begint haar lichaam af te sterven; een been wordt geamputeerd. Ze vraagt Frank haar te helpen — ze wil dood.

Reacties
De beroemde Amerikaanse criticus Roger Ebert schreef in verscheidene stukken lyrisch over ‘Million Dollar Baby’, zelfs al stelt hij onomwonden dat hij tégen hulp bij zelfdoding is.
Ebert: ‘Ik geloof dat het personage van Maggie zó een vechter is dat ze zou kunnen leren leven met haar handicap en dat ze plezier in het leven zou kunnen hebben. Maar zij gelooft dat zélf niet.’

Ik denk dat Ebert hier een belangrijk punt maakt, en dat is de noodzaak euthanasie te bekijken vanuit het perspectief van wie er direct door geraakt wordt. Alleen dan kan de vraag worden beantwoord wanneer het gevecht tegen de dood écht verloren is.

OBA Live
Aanstaande maandag is Chris Rutenfrans, opinieredacteur van de Volkskrant te gast in een uitzending van het radioprogramma OBA Live Filosofie over dit thema.
Presentatie: Wim Brands. Huisfilosoof: Ad Verbrugge