Is de juiste weg bewandelen mogelijk in een systeem waarin groei en concurrentie boven alles gaan? Gawie Keyser blogt over de Amerikaanse misdaadfilm 'A Most Violent Year' en de parallellen met de huidige ontwikkelingen in de wereld van economie en financiering.

‘Waarom wil je dit zo graag?’ Dat vraagt een advocaat aan zijn cliënt, een man die zojuist een enorm deposito heeft neergeteld voor het aanschaffen van een pand dat de groei van zijn bedrijf mogelijk moet maken. De man antwoordt: ‘Ik heb geen idee waar je het over hebt.’

Eighties
New York City, de jaren tachtig. Abel Morales verkoopt stookolie aan particulieren. Dat zijn bedrijf moet groeien, is een gegeven. Daarom begrijpt hij de vraag van de jurist niet.

Dat verandert wanneer het bedrijf in een hevige concurrentiestrijd met andere aanbieders van stookolie verwikkeld raakt. Het wordt zo erg dat Morales’ tankvrachtauto’s op klaarlichte dag worden gekaapt door gewelddadige overvallers die de olie aan de concurrentie doorverkopen. Om alles nog erger te maken is het bedrijf het doelwit van een ambitieuze officier van justitie die corruptie in de sector wil uitbannen.

Rechtvaardig
Met dit alles heeft Morales’ vrouw Anna weinig geduld. Ze is de dochter van een gangsterbaas uit Brooklyn, tevens de vorige eigenaar van het bedrijf.

Wat voor sukkel ben jij nou helemaal, zegt ze tegen haar man, schakel m’n vader in, die lost de situatie een-twee-drie op.

Maar Morales wil de dubieuze weg van zijn vrouw, die jarenlang geld van het bedrijf blijkt te hebben gestolen, niet bewandelen. Zie zijn achternaam - Morales. Betekenis: om rechtvaardig te zijn.

Doing the right thing
Een of twee keer in deze film — 'A Most Violent Year' van J.C. Chandor — zegt Morales (Oscar Isaac) in gesprekken met betrokkenen dat ‘doing the right thing’ voor hem belangrijk is.

Maar de juiste weg bewandelen is onmogelijk — juist in dit systeem waarin groei en concurrentie boven alles gaan, en al helemaal boven het leven van gewone mensen die niets anders dan een normaal bestaan willen leiden.

Een van Morales’ chauffeurs is slachtoffer van een kaping. Als hij zwaar getraumatiseerd weer aan het werk gaat, bewapent hij zich. Gevolg: een schietpartij op de snelweg. De man, Julian, vlucht.

Ondertussen krijgt Morales de deal rond. Wanneer hij zijn nieuwe bedrijfsterrein inspecteert, daagt Julian op, mét pistool. Ten overstaan van Morales, Anna (Jessica Chastain) en de advocaat (James Brooks), pleegt Julian zelfmoord, maar niet voordat een kogel een oliereservoir doorboort, waardoor een straaltje van het kostbare product eruit spuit.

De juiste weg
Nu is Morales de grote man in zijn sector. Ook de officier van justitie weet dat. Hij smeert Morales honing om de mond. Binnenkort start ik mijn verkiezingscampagne, zegt hij tegen Morales. Die reageert met: ik ben iemand die áltijd de juist weg heeft bewandeld.

Dat is wrang. Morales bedoelt: laten we samen eens kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen.

‘Doing the right thing’ betekent: je gezond verstand gebruiken, menselijkheid tonen en praktische wijsheid in werking stellen. Maar Morales is machteloos, blind, een radertje in een machine. Hij heeft ‘geen idee’ wat zijn advocaat bedoelt met de vraag waarom het bedrijf zo moet groeien. Morales. De man met de ironische naam.

Aanstaande maandag 16 maart 2015 in OBA Live Filosofie: ‘A Most Violent Year’ als metafoor in een gesprek over actuele ontwikkelingen in de wereld van economie en financiering, onder leiding van Wim Brands en met huisfilosoof Ad Verbrugge.