Nu deskundigen, politici en leiders duiding proberen te geven aan de IS-aanslagen, is de nieuwste film van Steven Spielberg, Bridge of Spies, een eye-opener.

We zijn ‘in oorlog’, na de bloedige aanslagen in Parijs, maar feitelijk al sinds 11/9. Dat schrijft columnist H.J.A. Hofland in De Groene Amsterdammer. Maar áls dat zo is, dringt de vraag zich op: wat is goed leiderschap in tijden van angst en paniek?

Na de chaos van Parijs volgt nóg meer pandemonium, ditmaal in het publieke domein van reacties en meningen. Deskundigen, politici en leiders proberen duiding te geven aan wat er is gebeurd terwijl de eerste contouren van een ‘antwoord’ op de aanslagen van de Isis-terroristen zich aftekenen.

Orwells 1984
Terug naar Hofland, die meer dan de meeste commentatoren de actualiteit in het licht van de geschiedenis bespreekt. Hij signaleert een behoefte aan een ‘nieuwe George Orwell’ die het vervolg op zijn beroemde boek ‘1984’ kan schrijven.

Hofland wijst erop dat Orwell door het begin van de Koude Oorlog werd geïnspireerd. En: ‘Nu zijn we getuige van en deelnemer aan een nieuwe krachtmeting waarvan we ons het vervolg niet kunnen voorstellen.’

Bridge of spies
Uit Hoflands column vloeit de vraag over leiderschap voort, temeer doordat falende leiding in de afgelopen vijftien jaar zoveel heeft bijgedragen aan de huidige maatschappelijke en geopolitieke malaise.

In dit klimaat is het waargebeurde verhaal van verzekeringsadvocaat James Donovan die zich in de jaren vijftig opeens middenin de Koude Oorlog bevond, een eye-opener. Het is nu verfilmd door Steven Spielberg. De titel: ‘Bridge of Spies’.

Donovan (Tom Hanks) krijgt de zaak toegeschoven van Rudolf Abel, een Sovjet-agent die undercover in New York woont waar hij wordt gearresteerd. Donovan twijfelt: neemt hij de verdediging van Abel op zich, dan lopen hij en zijn gezin het risico te worden gebrandmerkt als landsverraders. Immers, de sfeer is grimmig. Iedereen is bang voor de ‘vijand in ons midden’.

Spionage
Tijdens zijn gesprekken met Abel raakt Donovan onder de indruk van de toewijding en integriteit van de spion.

Wanneer een Amerikaans spionagevliegtuig boven Sovjet-grondgebied wordt neergeschoten en de piloot in de handen van de KGB valt, vraagt de CIA aan Donovan naar Berlijn te reizen om de onderhandelingen voor een gevangenenruil te leiden: de piloot voor Abel.

Recht
Een complicatie: tijdens zijn verblijf in West-Berlijn arresteren Duitse soldaten een Amerikaans student bij een grensovergang tussen oost en west. Donovan besluit te onderhandelen voor de vrijlating van zowel de student als de piloot — tot woede van de CIA.

Donovan weigert de grondwettelijk principes van zijn land te laten vallen, alleen omdat de omstandigheden buitengewoon zijn. De vijand heeft rechten, net als de twee Amerikanen.

Integriteit
Maar zo eenvoudig is het niet. Regisseur Steven Spielberg laat zien dat de rechtlijnigheid van zijn held in schril contrast tot de harde werkelijkheid staat. Wat voor lot Abel wacht wanneer de uitwisseling een feit is, is onbekend. Immers, voor de KGB is het gevaar reëel dat Abel inmiddels voor de Amerikanen werkt.

Het punt is dat Spielberg de waarde van integer gedrag benadrukt, juist wanneer de roep om het buigen van de regels het hardst is. Juist in tijden van crisis, en oorlog.

Aanstaande maandag is Gabriël van den Brink, hoogleraar maatschappelijke bestuurskunde, te gast in het radioprogramma OBA Live Filosofie, onder leiding van Wim Brands en met huisfilosoof Ad Verbrugge.