De grilligheid van de liefde — het idee dat de liefde ‘blind’ is — staat haaks op de moderne cultuur van online dating sites waar je via algoritmen een partner kan zoeken én vinden. Een vraagt dwingt zich op: zijn we nog ertoe bereid of in staat de liefde over te laten aan toeval?

In Yorgos Lanthimos’ controversiële nieuwe film ‘The Lobster’, die ik in deze uitzending van het radioprogramma OBA Live bespreek, is toeval in de liefde geen optie.

In het verhaal worden de personages niet alleen ertoe verplicht een partner te hebben, ook is het een gegeven dat geliefden iets fysieks met elkaar in gemeen moeten hebben.

19de-eeuws
Volgens GWR-lezer Jan Teurlings (in een discussie op Facebook) ligt het ‘schokkende’ aan de film aan de wijze waarop de moderne datingcultuur op een ‘19de-eeuwse manier’ wordt voorgesteld, in de vorm van bijvoorbeeld huisregels, discipline en gereguleerde ontmoetingsplaatsen.

Wat blijft er dan nog over van toeval als het om de romantische liefde gaat?

Midzomernachtsdroom
Shakespeares ‘A Midsummer Night’s Dream’ laat zien hoe chaos — en niet rationaliteit, laat staan algoritmen — het hoofdkenmerk van de liefde is. Dat blijkt ook heel mooi in Michael Hoffmans verfilming van het stuk uit 1999.

Hermia is verliefd op Lysander, maar haar vader wil dat ze met Demetrius trouwt. Om te ontsnappen aan dit ‘opgelegde algoritme’ vluchten Hermia en Lysander naar het bos. Ze worden op de hielen gezeten door Demetrius, die op zijn beurt Helena achter zich aan krijgt (die op hem verliefd is, maar van wie hij niets wil weten).

Puck
Puck, deel van de sprookjeswereld in het bos waar Oberon en Titania heersen, mengt zich in deze verhalen. Zijn uitgangspunt: ‘The course of true love never did run smooth’.

Wanneer Puck magie gebruikt om de geliefden een handje te helpen, is de chaos compleet. Hij zorgt ervoor dat Bottom, een acteur, in een ezel verandert. Als koningin Titania, betoverd door Puck, verliefd op Bottom wordt, blijkt dat de romantische liefde één en al absurditeit is.

De geest is bepalend
Arme Helena, die in haar hoofd wel weet dat Demetrius niet van haar houdt, blijft maar achter hem aanzitten. Aan het begin van het stuk zegt ze: ‘Love looks not with the eyes, but with the mind / And therefore is winged Cupid painted blind.’

Zo werkt de liefde bij Shakespeare: niet het fysieke, dat wil zeggen wat ‘het oog ziet’, maar de geest, belichaamd door de sprookjesachtige wezens in het bos, is bepalend als het over de liefde gaat.

Rationale wezens
Terug naar de mores van de liefde in onze huidige wereld, waar Lanthimos’ film ‘The Lobster’ een briljant satirisch beeld van schetst. Hierin is de geest afwezig. De personages zijn rationele wezens in een wereld waarin regels bepalen op wie ze verliefd worden.

De liefde gaat dus via het oog in Lanthimos’ verhaal; het is datgene wat we kunnen zien. Het gevolg hiervan is onvermijdelijk: tragedie.