Binnenkort staat ‘Gawie Weet Raad’ live on stage op Brainwash, het festival van kunst, filosofie en wetenschap, met een avond lang verhalen en fragmenten uit de wereld van cinema plus debatten en gesprekken over ‘grote kwesties’. Deze week een voorproefje in het kader van één van de thema’s van dit jaar: engagement.

Het is 1975. Brooklyn, New York. Het is warm, dog day warm zoals dat heet. Sonny en Sal zitten badend in het zweet in hun auto geparkeerd voor de ingang van de First National Bank. Het is bijna sluitingstijd.

Ze stappen uit de auto en lopen de bank binnen. Sal neemt plaats naast het bureau waar de directeur bezig is met een telefoontje. Sal opent een karntonnen doos die op zijn schoot ligt. Sal haalt er een machinegeweer uit.

Dog Day Afternoon
Bij de toonbank van de medewerkers staat Sonny. Hij heeft een doos bij zich met een blauwe lint eromheen gewikkeld. Opeens rukt Sonny de doos open. Hij brengt een geweer tevoorschijn.

Zo begint de bankoverval in Sidney Lumets ‘Dog Day Afternoon' (1975), gebaseerd op een waar gebeurd verhaal.

De bedoeling was dat Sonny (Al Pacino) en Sal (John Cazale) in tien minuten klaar zouden zijn. Meer dan twaalf uur later eindigde het incident, dat live op televisie werd uitgezonden, in een tragedie.

Culture wars
Lumets film levert snijdend commentaar op een maatschappij in verval. In de eerste beelden komen willekeurige scènes aan bod die subtiel de culture wars weerspiegelen die in die tijd op allerlei terreinen woedden: politiek, economie, gender, ras, godsdienst.

We zien arbeiders aan het werk in de stad; rijken die recreëren op stranden en in exclusieve clubs; agenten aan het patrouilleren; een hond aan het wroeten in vuilnis op straat; een vrouw met een kind aan beide handen die voorbij een aftandse bioscoop loopt waar ‘A Star is Born’ draait.

Ster
Dat laatste is een lugubere vooruitblik op wat komen gaat. De vrouw is de echtgenote van Sonny, de kinderen zijn van hem. Hij is de ‘ster’ die geboren gaat worden — tegen wil en dank.

Tijdens de stand-off tussen Sonny en Sal in de bank en een leger aan politie- en FBI-agenten aan de overkant van de straat verzamelt zich een menigte in het gebied, mensen die de live beelden van de overval op televisie hebben gezien en die poolshoogte zijn komen nemen.

Sonny wordt een ster van de tegencultuur. Hij is gay, of tenminste biseksueel aangezien hij een tweede ‘vrouw’ blijkt te hebben, Leon, een man die een geslachtsoperatie wil ondergaan. Wat trouwens de reden is waarom Sonny de bank wil beroven: om te betalen voor Leons geslachtsverandering.

Revolutionair
Hoe je tegen wil en dank een revolutionair wordt — dat laat ‘Dog Day Afternoon’ zien.

Sonny loopt naar buiten. Hij ziet de politie-agenten met getrokken pistolen. Woedend legt hij het verband met het incident van een paar jaar eerder waarin 43 mensen tijdens een gevangenisopstand in Attica, New York, werden gedood.

Het engagement van Sonny is ‘echt’ in die zin dat het voortkomt uit zijn miserabele leven. Zo blijkt wanhoop een uitstekende motivatie voor opstand en verzet. Op wanhoop volgt verlossing. Maar niet voor Sonny en Sal. Sal wordt doodgeschoten, Sonny gaat de gevangenis in.

Engagement
In Lumets film belichamen Sonny en Sal de onvermijdelijkheid van engagement in een maatschappij waarin politieke en maatschappelijke verhoudingen op springen staan. Op een gegeven moment wordt de druk teveel. Betrokken zijn of niet — je hebt dan niet eens meer een keuze.

Voor meer informatie over ‘Gawie Weet Raad’ op Brainwash, zie de website en volg Gawie Weet Raad op Facebook en Twitter.