Als alles verloren is, zoals de titel van J.C. Chandors film ‘All Is Lost’ (2013) suggereert, dan zijn dood en wedergeboorte het enige wat overblijft. Wanhoop vormt het eindpunt van een lange reis in dit verhaal. En hoop is dan het begin van iets nieuws. Welke keuzes hebben we als werkelijk ‘alles’ verloren’ is?

De situatie waarin de hoofdpersoon — gespeeld door Robert Redford en slechts aangeduid als ‘onze man’ — zich bevindt, is puur existentieel absurdisme: alleen op de open zee, op zeventienhonderd zeemijl van de Straat van Sumatra.

Door een scheur in de romp stroomt water naar binnen en hij moet alles op alles zetten om het schip varend te houden. Met vastberadenheid die aanvankelijk grenst aan verveling gaat hij te werk: water wegpompen, gat vullen met vloeibare glasvezel, zeilen repareren, radio werkend krijgen, vloer van de kajuit dweilen.

Donkere wolken
Hij heeft zelfs tijd om zich te scheren. Maar op het moment dat hij de voorwaarden lijkt te hebben gecreëerd voor veiligheid en geborgenheid pakken de wolken zich samen.

Aan het begin spreekt onze man de enige woorden die in de hele film worden gesproken. Een brief. ‘Het spijt me. Ik heb het geprobeerd. Om waarachtig te zijn. Sterk. Om lief te hebben. Om rechtvaardig te zijn. Maar dat was ik niet … alles is verloren hier, behalve lichaam en ziel. Althans, wat daarvan overblijft.’

Waar verontschuldigt onze man zich voor?

Trilogie
‘All is Lost’ vormt het middendeel van een officieuze trilogie waarin regisseur Chandor de immoraliteit van het kapitalisme blootlegt, met ‘Margin Call’ (2011) en ‘A Most Violent Year’ (2014) als respectievelijke de eerste en laatste film in de serie.

Dingen
Onze man is een man van ‘dingen’. Zijn zeiljacht is volgepropt met objecten uit de materialistische wereld: computers, communicatie- en navigatieapparatuur, een compleet uitgeruste keuken, kortom, alles wat de moderne mens denkt nodig te hebben.

De ironie is treffend wanneer uitgerekend een object uit de wereld van ‘dingen’ de ramp inluidt: zijn zeiljacht botst op een container vol met sneakers.

Schuldbekentenis
Misschien vormt onze man een spil in de wereld van dingen. Het is heel goed denkbaar dat hij met het grote geld werkte, misschien als zakenman of belegger, iemand uit ‘Margin Call’ die verantwoordelijk was voor de financiële crisis.

Vandaar zijn schuldbekentenis.

Zijn wanhoop gaat dieper dan alleen zijn penibele situatie op de open zee. Het is de wanhoop van een man op zoek naar verlossing.

Hulp nodig
Misschien krijgt hij dat aan het einde van het verhaal. Zijn reddingsbootje staat in brand. Hij is in het water. Hij zinkt naar de diepte. Dan verschijnt er een hand die hem naar boven trekt.

Is het een illusie? In ieder geval is hij niet meer alleen. Als ‘selfmade man’ was hij niets waard. Hij heeft hulp nodig, een helpende hand. Zijn verlossing komt als hij die hand aanneemt.

Poëzie van de Engelse metafysische dichter John Donne komt bij mij op: ‘No man is an island entire of itself;/ every man/is a piece of the continent, a part of the main.’

Veel hoop, in deze regels.

Over het thema ‘Hoop en wanhoop’ spreken humanistisch geestelijke begeleiders op 8 oktober tijdens de conferentie ‘De (wan)hoop nabij’. Meer informatie en interviews zijn te vinden op de site van het Humanistisch Verbond.