Thijs (24) houdt van het leven, maar soms wil hij dood

Zelfdoding was vroeger altijd aanwezig bij Thijs thuis. Hij was een jaar of veertien en zijn ouders stonden op het punt om met een vechtscheiding uit elkaar te gaan. "Mijn ouders vertelden bijna dagelijks op welke manier ze uit het leven wilden stappen. En in het ergste geval werd er, gelukkig zonder succes, ook zo’n methode uitgevoerd." 

Sindsdien worstelt Thijs ook zelf met suïcidale gedachtes, maar ruimte om zijn eigen verdriet of problemen te delen, kreeg Thijs in die tijd vaak niet. Zijn ouders waren vooral met zichzelf bezig.

Dus hield hij de schijn op. Hij droeg altijd een masker, want over gevoelens praten, dat kende Thijs niet. Door zijn thuissituatie begon hij aan alles te twijfelen: Heb ik eigenlijk wel vrienden? Houden mijn ouders wel écht van me? Verdien ik dat dit allemaal gebeurt? "Het was ook de tijd dat ik erachter kwam dat ik homo ben. Nou, de twijfels en negatieve gedachtes stapelden zich op."

Thijs belandt vanaf de scheiding in een traject vol hulp. Sommige instanties schieten tekort, waardoor het bergafwaarts gaat met Thijs. In 2017 maakt hij het uit met zijn partner en in plaats van aan zichzelf te werken, stort Thijs zich helemaal in een (vriendschappelijke) relatie met een andere jongen. Na een avond in de kroeg waar Thijs en zijn vriend een hevige ruzie krijgen, voelt Thijs zich zo eenzaam dat hij het leven niet meer zitten.

"Vlak voordat ik van plan was om een einde aan mijn leven te maken, deed ik iets wat ik bijna nooit deed. Ik zocht hulp en belde om drie uur ‘s nachts mijn moeder. Ik wilde eigenlijk niet dood. Ik had het nodig dat zij zei dat ze van me hield. Ik wist, na alles wat er was gebeurd, dat wij altijd van elkaar zouden houden en dat zij me gerust kon stellen. Toen realiseerde ik pas wat ik aan het doen was. Ik werd even uit mijn suïcidale gedachten getrokken."

Zelfdoding. Het lijkt onvoorstelbaar, toch plegen elke dag gemiddeld vijf mensen zelfmoord en is het doodsoorzaak nummer één bij jongeren tussen de tien en vijfentwintig jaar. Bij deze groep (tot twintig jaar) steeg het zelfdoding percentage van 51 in 2018, naar 67 in 2019. Vooral bij mannen is er een stijging te zien.

Thijs stopte zijn poging voordat het te laat was. Maar niet iedereen doet dat. Van de 1811 zelfdodingen in 2019 werden 1232 gedaan door mannen en 579 door vrouwen. Hoe het komt dat mannen vaker zelfmoord plegen? “Deels komt dat denk ik omdat mannen alles opkroppen," zegt Thijs. "Maar dat komt ook omdat wij als maatschappij hebben besloten dat emoties bij mannen een zwakte zijn. Je moet sterk zijn als man." 

Na zijn in de kiem gesmoorde zelfmoordpoging zocht Thijs weer hulp en krijgt hij in 2018 de diagnose borderline. Zijn suïcidale gedachten werden erkend en hij begon groepstherapie te volgen. Die volgt hij nog steeds. "Ik voel dat het beter gaat, dat mijn negatieve gedachten niet per se waar zijn. Door de gedachten uit te spreken, geeft dat mensen de kans om ze te ontkrachten. Zo ontstaat ruimte voor hulp."

Thijs heeft een notitieboekje waarin hij zijn positieve en negatieve gevoelens schrijft. "Laatst schreef ik: 'Laat je meevoeren met de golven, tot het water rustig wordt'. Ik dacht aan de muistromen die afgelopen zomer in het nieuws waren. Als je je daarin bevindt, is je natuurlijke reactie om ertegenin te zwemmen. En dat is wat ik al die jaren heb gedaan. Altijd maar ontkennen dat die negatieve gedachten er zijn. Terwijl als je ze erkent, uitspreekt en ze even laat zijn, wordt het daarna rustiger in je hoofd."

Renske Gilissen, gedragswetenschapper en manager bij Stichting 113 Zelfmoordpreventie is het met Thijs eens. “Suïcide is complex, die heeft nooit één oorzaak. Wat een rol speelt, is dat mannen zwaardere methodes voor zelfdoding kiezen dan vrouwen." 

Dit betekent niet dat mannen vaker suïcidale gedachten hebben, dit percentage is bij mannen en vrouwen vrijwel gelijk. “Pogingen worden zelfs vaker door vrouwen gedaan," zegt Gilissen. "Die van mannen zijn fataler. Daarnaast zijn mannen gevoeliger voor verlies van werk of status. Als dit wegvalt, zien ze sneller geen andere uitweg."  

Naast zijn opschrijfboekje koestert Thijs een cadeaubox. Dat is zijn als-het-even-niet-goed-gaat-box. De turquoise box is gevuld met brieven, kaarten en andere lichtpuntjes die vrienden en familie als hart onder de riem naar Thijs hebben gestuurd, in zijn donkere dagen.

"Ik ben dankbaar dat ik nu hier ben. Dat mijn verleden mij niet hoeft te definiëren. Ik durf nu diepere vriendschappen aan te gaan. Therapie en de steun van mijn mensen hebben mijn kijk op het belang van praten veranderd."

Hoe vraag je of iemand denkt aan zelfdoding? Bij 113 Zelfmoordpreventie hebben ze een gratis online tool gemaakt, waarin je in een uur leert hoe je het gesprek aangaat over zelfdoding. Ook Thijs heeft tips. “Aanvoelen is belangrijk en wees subtiel. Zeg: ‘Ik ben er voor je en weet dat je bij me terecht kan. Ook als het over suïcidale gedachten gaat’. Laat weten dat je er bent."

"Doordat ik altijd in mijn achterhoofd bezig ben met suïcide, staat de deur altijd op een kier," zegt Thijs. Die optie is er voortdurend. "Maar de vraag is: ga je er wel voor, leef je wel echt, als je altijd het beëindigen van je leven als optie houdt? Hier werk ik nog steeds aan. Ik weet niet of ik altijd sterk ben om tegen mijn negatieve gedachten ‘nee’ te zeggen. Maar ik hoop het wel. Want ik hou echt van het leven”.

Wat kan nog beter als het gaat om zelfmoordpreventie? Volgens Thijs moet je vooral bij kinderen beginnen. "Laat ze stilstaan bij hun gevoelens. En dat die er bij ieder persoon toe doen." Gilissen van 113 beaamt dit. "Ik vind dat je zo vroeg mogelijk moet beginnen met suïcidepreventie, maar ook hoe je met problemen omgaat. Zo versterk je het copingmechanisme. Het leven gaat gepaard met tegenslagen. Het is zo zonde om er dan op zo'n gruwelijke manier een einde aan te maken, terwijl vrijwel altijd een andere uitweg bestaat. Ook al zie je die op dat moment niet."