Renske (21) is mantelzorger tijdens de coronacrisis

We spreken met Renske af in de huiskamer van Vanzelfsprekend!?, een platform voor jonge mantelzorgers in Den Bosch. Als we binnenkomen zit Renske met twee andere collega’s te kletsen. Ze is hier meerdere keren per week te vinden. Vandaag heeft ze er de hele dag aan school gewerkt, omdat ze zich thuis minder goed kan concentreren.

“Maar ik doe hier ook mee aan activiteiten en ben vrijwilliger,” vertelt Renske. “Ja, Renske is er altijd bij en dat vinden we super!” zegt een van haar collega’s lachend. Renske knikt en zegt dat ze het hier naar haar zin heeft. Als we vragen waarom, valt ze even stil. “Ik denk omdat ik hier gewoon mezelf kan zijn.”

Eén op de vier kinderen en jongeren tussen de 6 en 25 jaar is jonge mantelzorger. Renske is er daar een van. Haar moeder is manisch-depressief en haar zusje heeft autisme. Uit onderzoek blijkt dat mantelzorg alleen maar zwaarder is geworden tijdens de coronacrisis: bijna één op de drie mantelzorgers geeft aan dat zij sinds de coronacrisis meer zorgen dan voorheen.

Dat geldt ook voor Renske. Haar moeder is manisch-depressief. “Dat houdt in dat ze veel stemmingswisselingen heeft en daardoor is er veel ruzie thuis. Ook heeft ze last van angsten. Die angsten worden door de coronacrisis alleen maar erger. Ze volgt de hele dag het nieuws en dit beïnvloedt haar dagelijks leven, waardoor ze in het begin van de crisis voedselpakketten insloeg. Doordat zij overal geconfronteerd wordt met het nieuws, worden de angst en paniek alleen maar erger. Ze heeft het liefste niet dat ik naar vrienden ga, want dat vindt ze te gevaarlijk.”

“Ook zit ze constant bovenop op m’n lip met informatie over corona. Wat je wel en niet moet doen, hoe erg het allemaal is en elke besmetting die er in Den Bosch bijkomt, wordt besproken. Soms raak ik geïrriteerd, ik heb helemaal geen zin om het hier de hele dag over te hebben. Maar het is het beste als ik het over me heen laat komen. Als ik zeg dat het goedkomt, gelooft ze het niet en als ik meepraat, wordt ze alleen maar banger.”

Ook zorgt ze voor haar zusje met autisme. “Als het slecht gaat met mama, help ik mijn zusje. Ze heeft een vorm van autisme. Ik moet haar alles uitleggen: van welke sokken ze aan moet doen tot hoe ze haar tas inpakt voor school.”

Tijdens de lockdown was het extra zwaar. Iedereen zat thuis. “Mijn zusje heeft veel structuur nodig, wat thuis helemaal niet ging omdat mijn moeder veel van stemming wisselt en de sfeer thuis daardoor onvoorspelbaar is. Mijn vader kon ook niet werken omdat de horeca dichtging. Ik moest mijn zusje thuis lesgeven, zelf studeren en mijn moeder bijstaan. Soms voel ik me net haar maatschappelijk werker.”

Toen de maatregelen weer afnamen ging het beter thuis, maar nu de besmettingen weer toenemen gaat het slechter met haar moeder. “Ze heeft wel gesprekken met een aantal hulpverleners, maar als ze daarvan thuiskomt wil ze het er nog steeds over hebben. Ik vind het vervelend dat ze geen hulp heeft van iemand die weet hoe haar hoofd werkt. Ze heeft het gevoel dat niemand haar begrijpt en dat vind ik heel erg voor haar.”

Naast de toenemende zorg thuis heeft Renske ook steeds minder tijd en ruimte voor zichzelf. Normaal kon ze afstand nemen door naar school te gaan en met vrienden af te spreken. Maar nu is dat lastiger. “Het is normaal gesproken al een grote stap om de deur uit te gaan, omdat mijn moeder me graag thuis heeft. En nu ga ik de deur eigelijk helemaal niet meer uit, omdat ze dat te gevaarlijk vindt. Ik zie mijn vrienden erg weinig." 

Mantelzorgen is naast zorgen, ook je zorgen maken en zorg missen, vertelt Renske. “Omdat ik de oudste ben, voel ik me ook verantwoordelijk om voor mijn zusje te zorgen. Vroeger heb ik me weleens afgevraagd of mijn zusje niet vergeten werd als ze opgehaald moest worden van school.”

De rollen zijn bij Renske thuis omgedraaid. “Daardoor mis ík zorg. Er is niemand die vraagt: hoe gaat het met Renske? Als ik vragen heb over bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek, vind ik het lastig om bij haar aan te kloppen. Soms kan ze heel negatief reageren en in dit geval zou ik de brief al niet meer durven te versturen. Dat is lastig. Gelukkig kan ik met dit soort vragen wel terecht bij een van de vrijwilligers van Vanzelfsprekend!?.”

Renske kwam via een sociaal werker bij dit platform voor jonge mantelzorgers terecht. “Ik heb veel negatieve ervaringen met sociaal werkers bij ons thuis. Ze waren er elke keer te kort, wisselden snel van baan en zagen onze situatie niet goed in. Maar deze sociaal werker vroeg of Vanzelfsprekend!? niet iets voor mij was. Ik zag dit eigenlijk niet zitten, maar ben toch gegaan. Dan kon ik tenminste zeggen dat ik het geprobeerd had.”

Eenmaal daar ging het eigenlijk wel prima. Ze had een intakegesprek met een ervaringswerker die ook haar verhaal over mantelzorgen vertelde. Dat maakte het voor Renske makkelijker om over haar thuissituatie te praten.

“En kijk me nu,” lacht ze. “Ik ben hier heel veel. Het is fijn dat Vanzelfsprekend!? door en voor mantelzorgers is. Ik heb veel contact met andere jonge mantelzorgers door mee te doen aan activiteiten. Dat is fijn, bij hen kan ik mezelf zijn en vertellen over wat niet goed gaat, maar ook samen lol maken. Als vrijwilliger werk ik als ervaringswerker. Vanuit deze rol ben ik maatje voor andere jonge mantelzorgers, zet ik activiteiten op en geef ik workshops en gastlessen voor studenten en beroepskrachten.”

Op een open manier praten over haar thuissituatie is niet altijd makkelijk geweest, vertelt Renske. “In mijn middelbare-schooltijd was ik best open over mijn thuissituatie. Mensen vonden mij of mijn ouders raar. Ze vonden mij een aansteller en zeiden: ‘Ik heb thuis ook wel eens ruzie’. Ik wil helemaal niet dat mensen zo naar ons kijken. Mijn moeder is niet gek, zij kan er niks aan doen. Het is een ziekte. Maar ik wil kwijt kunnen dat ik hier óók last van heb, maar dat is over het algemeen niet geaccepteerd.”

Vriendschappen vindt Renske lastig. “Ik heb wel wat vaste vrienden, maar ook heel veel vrienden die komen en gaan. Ik moet vaak afzeggen als er thuis iets aan de hand is. En ja, als je er nooit bij bent, vragen mensen je niet meer.”

Daarnaast denkt Renske dat mantelzorger zijn voor gezinsleden met psychische klachten lastiger uit te leggen is dan zorgen voor iemand met lichamelijke klachten. “Psychische klachten zie je niet op het eerste oog. Bij mij gaat het niet altijd om specifieke taken, maar meer om mentale steun en de zorg van mijn zusje opvangen.”

Renske vindt het lastig om na te denken over haar eigen toekomst. Ze is altijd meer met anderen bezig dat met zichzelf. Ze zou wel op kamers willen, maar hoe moet dat dan verder thuis? Hoe betaal je dan je kamer? Net als vele andere mantelzorgers is het lastig om werk, studie en mantelzorgen te combineren. Haar ouders kunnen ook niks bijdragen. Als ze daarover nadenkt, schiet ze al in de stress.

“Door de coronacrisis heb ik meer zorgen en kan ik deze vragen er niet bij hebben. Ik probeer er nu maar het beste van te maken. Maar als dit nog een jaar of langer gaat duren, vraag ik me af of ik me dan nog steeds zo groot kan houden.”

Renske: “Besef dat je niet de enige bent. 36 procent van de 16-plussers is mantelzorger. Zoek andere mantelzorgers op. Je kan met ze praten over jouw situatie maar ook gewoon samen leuke dingen doen. Op de site van alliantie Jonge Mantelzorg kun je een overzicht van alle initiatieven in Nederland vinden die iets doen met of voor jonge mantelzorgers.”