Wie kijkt om naar daklozen tijdens de coronacrisis?

“Ik houd mijn hart vast,” zegt Melanie Schmit van Limor, een organisatie die begeleiding biedt aan daklozen. “Het risico op besmetting in de opvang is echt groot. Sociale afstand is niet mogelijk, mensen slapen daar veelal in stapelbedden en gebruiken dezelfde sanitaire voorzieningen.”

Dit probleem raakt heel Nederland, stelt Melanie. Als het virus zich verspreidt onder daklozen, zijn we nog verder huis, omdat ze midden in onze samenleving staan. “Het is verbijsterend om te zien dat mensen overdag uit de nachtopvang worden weggestuurd, maar je wil ook niet dat mensen overdag op een kluitje bij elkaar gaan zitten. Dit dilemma laat weer zien dat huisvesting een hoge prioriteit is.”

Ze hoopt dat het virus dakloosheid en het tekort aan huisvesting hoger op de agenda komt te staan. “Rutte’s oproep laat zien dat we niet stil staan bij deze grote kwetsbare groep. Ik hoop dat de grote economische steun van minister Hoekstra ook voor deze groep gebruikt gaat worden.”

Afgelopen zondag sloot het hostel van Dennis (niet zijn echte naam, TU) de deuren en stond hij op straat. “Ik boekte al vier maanden elke dag een bed in dat hostel. Toen ik te horen kreeg dat ik daar niet meer kon verblijven, was dat heel stressvol. Ik vond het belachelijk dat ze me wegstuurden en geen andere plek aanboden, ik was daar al drie maanden vaste gast.”

Afgelopen week sliep de 23-jarige Dennis op de bank bij een vriendin. Hij vindt het vervelend dat hij zijn vrienden om hulp moet vragen en voelt zich bezwaard om ergens lang te blijven. "De mensen die ik ken, hebben het ook niet breed. Ze kunnen me niet goed helpen en er is weinig ruimte. Ook wil iedereen nu extra voorzichtig zijn door afstand te houden van elkaar, dan neem je niet snel iemand in huis. Zij hebben ook kinderen die ze willen beschermen.”

Eerder sliep Dennis in een nachtopvang, maar dat vindt hij vreselijk. “Ik voel me daar totaal niet op mijn plek, dat zijn een heel ander soort mensen. Ik vind het ook gevaarlijk om daar te gaan slapen nu, je zit ontzettend dicht op elkaar en niet iedereen is even schoon. Ik ben extra voorzichtig omdat ik mijn kindje niet wil besmetten.”

Huisvesting laat door de crisis nog langer op zich wachten. “Ik had een intake gepland voor een woning, maar dat werd afgezegd vanwege het virus. Op woningnet worden alle bezoekingen afgezegd, omdat niemand mensen meer binnen wil laten. Deze situatie lijkt lang te gaan duren en dat is zwaar als je elke dag op zoek moet naar een slaapplek.”

“Als ik nog langer buiten had moeten blijven was misschien gaan stelen. Ik ben moslim en wil niet stelen, maar ik zit liever in de gevangenis dan dat ik buiten zit.” Afgelopen drie dagen zat de dakloze Hiba (22) de hele dag tegenover de nachtopvang te wachten tot ze weer naar binnen mocht.

Na elf jaar in Marokko te hebben gewoond, besloot Hiba weer naar Nederland te komen. Ze wilde haar studie Social Work in Nederland afmaken, omdat die hier goedkoper is. “Ik heb een Nederlands paspoort en wil onafhankelijk zijn, in Nederland hoeven mijn ouders mijn studie niet te betalen.”

Haar studie begint pas in september, maar ze vertrok halsoverkop naar Nederland omdat ze problemen kreeg in Marokko. Ze kwam aan zonder geld voor een woonplek of kennissen waar ze terecht kon en dus belandde ze op straat. 

Nu openbare plekken sinds de coronacrisis zijn gesloten, is het lastig buiten te zijn. “Normaal kon ik een hotel of restaurant binnenlopen om naar de wc te gaan. Dat kan nu niet. En mijn telefoon raakt snel op, dan zit ik de laatste twee uur te wachten tot de opvang opengaat, zonder dat ik op mijn telefoon kan.”

Daarnaast maakt het coronavirus de situatie uitzichtloos. Afspraken met de psycholoog en de gemeente zijn afgezegd, waardoor het lang kan duren voordat haar situatie verbetert. Het maakt haar ontzettend boos. “Mijn begeleiders zeggen dat ze het ook een moeilijke situatie vinden, dat ze met me meeleven en dat het goed komt. Dat is makkelijk praten, zij zitten lekker binnen. Ik kan nergens meer heen.”

Ook de dakloze Daniël maakt zich grote zorgen. “Virologen vragen iedereen om binnen te blijven. Het feit dat ik dat niet kan maakt me heel bang, we zijn nu heel kwetsbaar. We zitten met zijn allen bij elkaar, dan gaat het heel snel rond.”

De nachtopvang waar hij sliep, liet zoveel mensen binnen als mogelijk, ondanks de regels van het RIVM. Na dit weekend gaan ze een strenger beleid voeren, waardoor Daniël daar niet meer terecht kan. “Ze sturen als eerste de zelfredzame mensen, ook wel de economische daklozen, naar buiten. Omdat wij het zelf zouden moeten kunnen redden, maar wij hebben ook nergens om heen te gaan.”

Daniël is zo’n zelfredzame dakloze: Hij heeft een baan als kok, maar is door omstandigheden zijn woning kwijtgeraakt. Via woningnet lukte het hem bezichtigingen te regelen, maar die werden afgezegd vanwege het coronavirus. Bij familie kan hij niet terecht, waardoor hij ook nu op straat staat.

Daniël vindt het schofterig dat hij vanwege zijn zelfredzaamheid geen hulp krijgt. “Ik ben ook een mens, maar omdat ik niet ziek of hulpbehoevend ben, sta ik in de kou. Er zijn subsidies voor vluchtelingen, voor mensen met psychische problemen, noem maar op. Maar in mijn situatie val je tussen wal en schip.”

Daniël spreekt namens een groep van veertig mensen. Hij maakt zich ernstig zorgen en probeert via de media aandacht te vragen voor het probleem. Hij belde AT5 en het Parool nadat hij te horen kreeg dat hij de volgende dag moest vertrekken. Een dag later kreeg hij te horen dat hij nog twee dagen kon blijven. “Zo gaat het telkens,” vertelt hij. “Het is elke avond een verassing of je ergens heen kan.”

Ondertussen probeert hij zich te beschermen voor het coronavirus. Afgelopen dagen stelde hij zich op als voorlichter voor andere daklozen. “Ik volg de ontwikkelingen rondom corona op de voet en probeer iedereen te wijzen op wat ze kunnen doen. Handen wassen, douchen, afstand houden van elkaar, de regels die iedereen volgt.”

Verder probeert hij er niet al te veel bij stil te staan. “Als dakloze heb je altijd zorgen, het is mijn tweede natuur om niet al te rationeel over het risico van het virus na te denken. Dat wordt te veel.”

Naar aanleiding van het coronavirus vroegen raadsleden in Amsterdam zic hoe om te gaan met daklozen. De Amsterdamse gemeenteraad is verdeeld over 24-uursopvang. Nu daklozen nergens terecht kunnen zijn veel partijen voorstander van de opvang. De GGD raadt 24-uursopvang echter sterk af en wethouder Rutger Groot Wassink vindt het belangrijk dat advies te volgen, zo reageert hij bij AT5. “Het samenscholen van groepen mensen geeft een grotere kans op besmetting en verspreiding. Het is beter dat mensen zich individueel in de buitenlucht bewegen.”

Wassink wil zich richten op het op het afschalen van de winteropvang en de groepen in de opvang kleiner maken. Hij zou een gedeelte van de daklozen dan elders opvangen, zoals in een sporthal. Ook moeten 43 Oost-Europese daklozen naar hun thuisland worden gebracht, waardoor meer bedden vrijkomen, zo meldt AT5.