Van de woningcrisis tot de toename van burn-outs onder jongeren, in de nieuwe serie korte documentaires van HUMAN gaan makers op zoek naar de verhalen achter het nieuws en bieden ze een nieuw perspectief op maatschappelijk relevante onderwerpen. We spraken eindredacteur Reijer Zwaan over de korte films die balanceren op het snijvlak van documentaire en journalistiek.

Als voormalig adjunct-hoofdredacteur bij Nieuwsuur én regisseur van de documentaire Strike a Pose, heeft Reijer Zwaan affiniteit met journalistiek en film. Samen met Manon van der Sluijs, die meewerkte aan series als Klassen en Schuldig, is hij eindredacteur van een nieuwe serie korte documentaires waarbij makers hun licht laten schijnen op actuele thema’s en onderwerpen in Nederland.

De eerste vier films in de reeks zijn inmiddels af: Boven Verwachting, over de toename van jongeren met angstklachten en depressie, Beeldmacht, over het filmen van politie en burgers en het wantrouwen dat daarmee gepaard gaat, Tandzorgen over gebrekkige tandzorg in Nederland, en Eeuwig Kind, waarin Roshan Najel de consequenties van langer thuiswonen van twintigers door de wooncrisis onder de loep neemt.

Reijer, wat is de gemene deler van deze reeks korte documentaires?

"Het zijn films die gemaakt zijn vanuit de persoonlijke blik van de filmmaker, over een thema dat ons allemaal raakt. In alle films staat het mens-zijn in onze maatschappij centraal. Het zijn totaal verschillende thema’s, maar het gaat altijd over de weerslag op mensen en de verhoudingen tussen mensen in ons land. De films kunnen zeker raken aan politieke thema’s, maar ze zijn niet pamflettistisch. En die open blik is heel belangrijk, het onderzoekende en het ruimte laten voor verschillende benaderingen van een onderwerp.

De persoonlijke blik van de maker zorgt ervoor dat je ook als kijker op een andere manier naar een onderwerp kan kijken. Zoals de film Eeuwig Kind van Roshan Nejal: over de wooncrisis is al eindeloos veel geschreven en bericht, maar Roshan komt vanuit zijn perspectief als dertigjarige die nog bij zijn ouders woont met een heel originele vraag rond de woningnood. Hij vraagt zich af: wat betekent het eigenlijk voor je ontwikkeling als mens, als je thuis blijft wonen terwijl je al volwassen bent?

Juul op den Kamp maakte de film Beeldmacht, over hoe politie en burgers elkaar filmen. Dat zien we om ons heen, er is veel te doen over het filmen van politieoptreden of politiegeweld. Maar de vraag die haar fascineert is: wat doet dat filmen met het vertrouwen over en weer?

Dat vind ik allebei voorbeelden van hoe een maatschappelijk actueel thema door de blik van een filmmaker wordt getoond. Ik hoop dat we mensen daarmee aan het denken kunnen zetten."

Op welke manier hoop je dan dat mensen aan het denken worden gezet?

"Ik heb lang in de journalistiek gewerkt. Daar doe je verslag van wat gebeurt en zo graaf je naar nieuwe feiten om inzicht te bieden in de wereld om ons heen. Daarmee help je, als het goed is, mensen ook om hun mening te vormen, om keuzes te maken, om te bepalen wat je stemt bijvoorbeeld.

Wat ik heb ervaren met het maken van de documentaire Strike a Pose, een heel persoonlijk verhaal van de zeven achtergronddansers van Madonna, is hoe zo’n film mensen op een heel ander niveau kan raken. Strike a Pose gaat over de aidscrisis en schaamte, over waarom het moeilijk is om jezelf te durven zijn. Deze reeks korte documentaires gaat over andere thema’s, maar we hopen dat de benadering die we kiezen op eenzelfde manier kan prikkelen om fundamenteel na te denken over heel actuele onderwerpen. Dat het verhalen zijn die beklijven."

Heb je nu de journalistiek achter je gelaten?

"Niet om er nooit meer iets mee te doen, want ik hou zowel van de journalistiek als van de wereld van documentaire. Daarom vind ik deze reeks 2Doc Kort fantastisch om aan mee te werken. Omdat het die twee werelden probeert te laten samenkomen."

Hoe vinden jullie de filmmakers met een eigen stem?

"Manon en ik hebben heel veel verschillende mensen gesproken, die allemaal ook erg verschillen in hun ervaring met het maken van films. Aan de ene kant is het een mooie manier om relatief jonge regisseurs een film te laten maken, maar ook de ervaren filmmakers krijgen de ruimte om hun blik los te laten op iets dat speelt in de actualiteit. En uiteindelijk komen alle ideeën voort uit de makers zelf."

© Still / HUMAN

In de 2Doc Kort: Boven Verwachting filmt Eva van Pelt in de praktijk van huisarts Nanny van den Braken, waar steeds meer jongeren komen met angstklachten en depressie.

En welke films kunnen we nog verwachten?

"In de koker zitten onder andere nog een film van Aliona van der Horst, die raakt aan de oorlog in Oekraïne. Daarnaast is Sophie Kalker bezig met een film over een Poolse vrouw die in de pakketindustrie werkt. Haar film gaat over de 24-uurseconomie, waarin we gewend zijn geraakt dat binnen 24 uur een pakketje bezorgd wordt, en wat dit systeem betekent voor de enorme groep arbeidsmigranten die het draaiende houdt.

Met deze persoonlijke films over thema’s die ons allemaal raken hopen we dat we een groep kijkers kunnen bereiken die iets minder snel naar het nieuws kijkt en die misschien ook nog weleens terugdeinst voor een lange documentaire. Juist doordat je in een korte tijd heel dichtbij een bepaald onderwerp of persoon kan komen."

Meer documentaire?