22 juni

We constateerden al vrij snel hoe de coronacrisis heeft laten zien hoe belangrijk de vraag is naar beïnvloeding van mensen en hun gedrag en hoezeer de politiek en de commercie er belangstelling voor hebben om dat te doen.  

Angst en gebrek aan kennis maken ons vatbaarder voor manipulatie. Dat hoeft trouwens niet altijd met kwade bedoelingen ten zijn, kwamen we tot de conclusie, zoals niet elke vorm van beïnvloeding hetzelfde is als manipulatie. Manipulatie is allerlei trucjes uit te halen om te proberen iemand te sturen.  

Intentie en doel van de afzender is daarbij belangrijk. Het doet ertoe in wiens belang er wordt gemanipuleerd. Hoewel we geneigd zijn te denken dat alles wat in het algemeen gedaan wordt over het algemeen goed (bedoeld) is, werden daar juist vraagtekens bij gesteld. Het publieke belang is een vaag en gevaarlijk begrip. Als je ernaast zit kan het ten koste gaan van (ons gevoel van) vrijheid en autonomie. Ook hier leverde de coronacrisis weer tal van voorbeelden op. 

We hadden het over de rol van de media: de keuze iets in beeld te brengen en het standpunt, het perspectief van waaruit je het in beeld brengt. Selectie en weging dus. Waar er bij de gevestigde media nog zo nu en dan sprake is van zelfregulering is dat bij de sociale media niet het geval. 

We spraken over de macht die nodig is om succesvol te manipuleren, alsmede kennis van de knopjes waarop je moet drukken om succes te hebben bij je manipulatie. Daar is een verschuiving gaande: waar vroeger macht vooral in handen was van de overheid, verschuift dat in toenemende mate naar de commercie, en naar de straat. 

Daar werken we zelf weer aan mee, door overal sporen en gegevens van onszelf achter te laten door onder meer ons internetgedrag. Dat heeft twee kanten: democratisering van de macht versus het diffuus en daarmee onzichtbaar maken van de machten en onzichtbare krachten die bezig zijn ons te manipuleren. En dus hebben we geen flauw idee meer wat betrouwbaar is. Als we op internet dezelfde vraag intoetsen, krijgen we verschillende antwoorden, al naar gelang de samenstelling van ons algoritme. 

Dat leidde tot de vraag: bestaan feiten? Aan de tafel van Het Filosofisch Kwintet werd het postmodernisme, de gedachte dat een aantal fundamentele algemene noties van deze tijd geen geldigheid meer heeft en dat wetenschap ook maar een mening is, resoluut ten grave gedragen.  

Wordt vervolgd, als we ons de volgende week concentreren op de 3 m’s van macht, media en manipulatie, en politiek.