In de laatste aflevering van het tiende seizoen van Het Filosofisch Kwintet onderzoekt presentator Clairy Polak met haar vier gasten hoe manipulatie ons persoonlijke leven binnendringt en of we ons nog aan deze manipulatie kunnen onttrekken.

Zelfs zonder gebruik te maken van sociale media of online zoekmachines laten we talloze digitale kruimels achter. Techreuzen kennen ons beter dan wij onszelf, zeggen sommigen, en de data die wij vrijwillig afstaan worden gebruikt op manieren waar we geen zicht op hebben. Ook door de overheid. Dat beïnvloedt ons gedrag, en maakt ons metaforisch allemaal slaven, stelt filosoof Bart van der Sloot. Kunnen we ons daar nog tegen teweer stellen? Is er nog een domein waar we niet bespied worden? En welke rol moet die overheid spelen om ons juist te beschermen? 

In zijn tiende seizoen neemt Het Filosofisch Kwintet manipulatie, beïnvloeding en waarheid onder de loep op het gebied van politiek, wetenschap, commercie en ons eigen leven. Welke machten en krachten zitten erachter, en hoe kunnen wij ons daartegen weren? Hoe weten we nog wat waarheid is en wat leugen? En wat staat op het spel?

Dagelijks staan we bloot aan zichtbare en onzichtbare beïnvloeding van ons brein. Met misleidende methoden worden we overtuigd iets te denken of te doen. Via sociale en gevestigde media vinden leugens en nepnieuws een weg, dankzij trollen en nepaccounts. De verschillende vormen van manipulatie beïnvloeden politiek, onderwijs, rechtstaat en wetenschap. Het beïnvloedt ons allemaal.

Gasten in deze aflevering

Daan Roovers

Daan Roovers is filosoof en Denker des Vaderlands. Aan de Universiteit van Amsterdam is ze docent Publieksfilosofie. Tegelijkertijd promoveert ze op de ontwikkeling van publieke opinie. Eerder was ze hoofdredacteur van Filosofie Magazine.

Bart van der Sloot

Bart van der Sloot is filosoof en specialiseert zich in privacy en big data. Hij doet regelmatig onderzoek naar nieuwe technieken zoals gezichtsherkenning, drones en artificiële intelligentie in opdracht van nationale en overzeese overheden en de EU. Op dit moment is Van der Sloot verbonden aan de Tilburg University. Eerder was hij verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en de WRR. 

Marjolein Lanzing

Marjolein Lanzing is techniekfilosoof en is als onderzoeker verbonden aan de faculteit Filosofie, Theologie en Religiestudies en het Interdisciplinary Institute for Security, Privacy and Data Governance (IHub) aan de Radboud Universiteit. Ze doet onderzoek naar de ethische en sociaal-politieke dimensies van nieuwe technologieën. Daarnaast is ze bestuurslid bij Bits of Freedom, een NGO die opkomt voor online vrijheid en digitale burgerrechten. 

Thomas Nys

Thomas Nys is filosoof en promoveerde in 2006 met een proefschrift over de betekenis en waarde van autonomie. Momenteel doceert Nys ethiek aan de Universiteit van Amsterdam en mengt zich graag in het publieke debat met ethische reflecties op hedendaagse fenomenen. 

Leestips over de datareuzen, autonomie en vrijheid

Tijdens de voorbereiding van de opnames van Het Filosofisch Kwintet deelt de redactie interessante stukken met elkaar. Lees mee met een selectie van wat wij lezen.

Onze collega's van De Groene Amsterdammer publiceerden onlangs een stuk van de Canadese Naomi Klein, over hoe techreuzen hun machtspositie proberen te versterken, zoals ook in onze aflevering aan bod komt. Het holt de democratie uit, stelt Klein. Lees bij De Groene Amsterdammer. (Vrienden van Human ontvangen De Groene nu drie weken gratis! Meld je hier aan.)

Daan Roovers haalt in de aflevering al de scanauto's van gemeentes aan die parkeercontroles uitvoeren. De camera's op die auto's kunnen veel meer registreren. Ook vuilcontainers zitten inmiddels vol sensoren om in de gaten te houden wanneer ze vol zitten. De beloften van deze 'smart cities' zijn groot, maar tegen welke prijs?

NRC maakte een dossier over hoe slimme techniek, kunstmatige intelligentie en algoritmes zijn verweven met ons fysieke leven. Denk aan wachten voor het rode stoplicht, het tarief van elektriciteit bij een laadpaal, en hoe verzekeraars claims controleren. Ontdek het indrukwekkende dossier.

Dat die nieuwe techniek nog niet feilloos werkt, beschrijf Sennay Ghebreab. OneWorld sprak met de neuroinformaticus. Hij merkte dat draaideuren voor witte collega's wel opengingen, maar niet voor hem. Ongelijkheid zit ingebouwd in machines, concludeerd hij. "Zwart? Dan rijdt de zelfrijdende auto jou eerder aan." Lees verder bij OneWorld

Dit seizoen hadden we het uitgebreid over manipulatie en nudging. Maar wanneer wordt dat onethisch, en hoe beïnvloedt dat onze autonomie? Bij de Radboud Universiteit spraken ze erover met onder meer cognitiefilosoof Daphne Brandenburg, die is gespecialiseerd in autonomie. 

De andere afleveringen