Sinds de verzorgingsstaat plaats heeft moeten maken voor de participatiesamenleving wordt van burgers meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid gevraagd. Een bijstandsuitkering is niet zomaar een recht, maar een voorziening waarvoor je iets terug moet doen. Rotterdam loopt al langer vooruit op deze ontwikkelingen en staat bekend als een van de strengste gemeentes van Nederland met een vaak spraakmakende aanpak.
Zo stuurde een Rotterdamse wethouder enkele jaren geleden werklozen met bussen naar het Westland om te gaan werken in de kassen. En waar andere steden inmiddels experimenteren met een basisinkomen voor bijstandsgerechtigden, houdt ‘werkstad’ Rotterdam vast aan het principe dat iedereen iets terug moet doen voor zijn uitkering. Ze werken er met een verplichte tegenprestatie en met het programma ‘Werk Loont’, waarbij iedereen, ongeacht opleiding, of werkervaring een dag per week papier moet prikken.
In de film De Tegenprestatie zien we hoe dit beleid uitpakt op de werkvloer, in de spreekkamers van de Dienst Werk en Inkomen van de gemeente Rotterdam. Uit gesprekken tussen consulenten en bijstandsgerechtigden blijkt hoe groot de afstand soms is tussen wat de één wil en wat de ander kan bieden.
“Je hebt nu een uitkering aangevraagd, of je hem krijgt weet ik niet.”
"Dat zou helemaal mooi zijn dat ik hem niet krijg. Ik ben Nederlander, ik weet hoe het werkt, iedereen heeft recht op een uitkering.”
"Nee, u heeft recht om een uitkering aan te vragen.”
In een vast beeldkader zien we steeds wisselende consulenten in gesprek met hun cliënten. Uit die gesprekken blijkt dat de nieuwe aanpak weliswaar helderheid schept, maar tegelijkertijd leidt tot een wonderlijk schouwspel, waarin beide partijen gevangen lijken te zitten in de nieuwe regelgeving.
“De gemeente vraagt om een tegenprestatie, in uw geval is dat vrijwilligerswerk.”
“Hoe kan het nou vrijwilligerswerk zijn, als ik ben gedwongen het te doen. Dat is toch niet vrijwillig.
Een film van Monique Lesterhuis en Suzanne Raes.